حضرت زينب (س)؛ اسوه صبر و رشادت
حضرت زينب (س)، دختر امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س) نمونه بارزی از اين افراد است. زندگی سراسر حادثه و مصيبت ايشان كه با حادثه جانسوز كربلا گره خورده، تبيين كننده اهداف نهضت عظيم عاشورا و رسالت جدّ بزرگوار و امامان خويش است. حضرت زينب (س) پس از شهادت برادر عهده دار رسالتی بزرگ می شود، سرپرستی زنان و كودكان و از همه مهمتر رساندن پيام عاشورا به گوش مردمان فريب خورده و غافل از حق و باطل.
حضرت زينب (س) مادر عاشوراست. نهضتی كه امام حسين (ع) آنچنان عميق و وسيع و ماندگار با آن همه شكوه و زيبايی از مدينه تا مكه و از آنجا تا كربلا آورد و سرانجام از اول محرم سال 61 (ه.ق) تا روز عاشورای همان سال در سرزمين كربلا شكل گرفت و به ثمر رسيد. سپس حضرت زينب(س) بود كه عهده دار نگهداری و رساندن پيام و رسالت برادر اهداف قيام عاشورا گرديد و آن را به كوفه و شام و مدينه و هرجای ديگری كه توانست ابلاغ كرد و با هجرتها و مجاهدات خستگیناپذير خود به تبيين آن پرداخت و همگان را از ماهيت ظلم ستيزی و حق جويانه آن آگاه كرد.
پيروزی نهضت عظيم حسينی (ع) مرهون زحمات و تلاشهای بیوقفه حضرت زينبكبری(س) بوده و ويژگیهای خاص اين بانوی بزرگوار در اسارت، موجب شد كه اين نهضت جاويد و ماندگار مانده و به سرمنزل مقصود برسد.
از جمله ويژگیهای حضرت زينب(س) كه جزء القاب ايشان، نائبه الحسين است. اين ويژگی نائب برادر بودن خصوصيت و ويژگی منحصر و مخصوص ايشان است. حضرت زينب (س) در انجام رسالتی كه بر عهدهاش بود كوتاهی نكرد و هرچه در توان داشت در راه زنده نگهداشتن قيام و نهضت برادر خود بهكار برد.
مرحوم سيد نعمتالله جزايری در اين باره میگويد مقام و منزلت حضرت زينب(س) قريب مقام امامت بود كه از طرف برادر در كربلا در روز عاشورا يا شب آن نائل شد[1].
امام حسين(ع) در روز عاشورا و قبل از آن مكررآ بهمناسبتهای مختلفی به خواهر خود وصيت و سفارش میكرد كه پس از شهادتش صبر و تحمل كند و هرگز كاری كه موجب شادی دشمن میشود انجام ندهد. آن زمانی كه حضرت(ع) از اسب به زمين افتاد، زينب بلافاصله خودش را به بالين برادر رساند، خود را روی بدن برادر انداخت و فرمود: آيا تو برادر منی؟ آيا تو پسر مادر منی؟ و …. با گريه و زاری زينب (س)، امام(ع) به هوش آمدند و فرمودند: «يا اُختاه هذا يوم التناد و هذا يوم الذی و عدنی بهِ جدی و هو الی مشتاق»، خواهرم صبر پيشه كن. بنابراين آخرين كسی كه در واپسين لحظات، سخن برادر را شنيد و از وصايا و سفارشات آن حضرت آگاه گرديد، زينب (س) بود.
از ديگر ويژگیهای حضرت زينب (س) حضور فعال او در صحنههای جهاد و مبارزه با ستمكاران بود. از آن هنگامی كه خودش را شناخت و توانست بين حق و باطل تمييز بدهد در جريانات سياسی، اجتماعی حضور داشت. گويی زينب بايد شاهد و ناظر حوادث تاريخ باشد تا در موقع مناسب بتواند به وظيفه خود كه همان رساندن كاروان حسينی به سر منزل مقصود است عمل كند. زينب (س) شاهد بود كه چگونه جد بزرگوارش مورد آزار و اذيت قرار گرفته، چگونه دنيا طلبان به خانه فاطمه (س)، محل نزول ملائكه الله هجوم بردند و چگونه آنجا را آتش زدند و مادرش را مضروب ساخته، پدرش را ريسمان بر گردن به طرف مسجد بردند. زينب حاضر بود، می ديد كه چگونه ميخ در به پهلوی مادر فرو میرود و چگونه برادر كوچكش محسن سقط میشود. زينب شاهد بيست و پنج سال خانه نشين شدن علی (ع) بود.
حضرت زينب(س) شاهد بود كه پس از خلافت پدرش چگونه دوستان و نزديكان او از شدت عدالت علی (ع) از دورش پراكنده شده و به دشمنی با او برخاستند. زينب میديد كه پدرش در اين مدت چهار سال و اندی با مشكلات اساسی و بزرگی همچون ناكثين و مارقين و قاسطين روبرو است و سرانجام شاهد ضربت خوردن و شهادت پدرش بوده است. و باز هم در آن زمانی كه برادرش امام حسن(ع) پس از پدرش خلافت را به دست گرفته و با مشكلاتی مواجه میشود و با بدترين و پليدترين دشمن اسلام يعنی معاويه به مبارزه میپردازد شاهد و حاضر بود. زينب میبيند كه ياران معاويه چشم و گوش بسته مطيع فرمان او بودند، اما امام حسن(ع) يارانی دارد كه به طمع دنيا حضرت را تنها گذاشته و به معاويه پيوستند. خيانتی كه موجب شد حضرت به ناچار پيمان صلح را امضا كند. آری زينب در جريان تمامی اين حوادث و اتفاقات قرار داشت.
و اما حضور زينب(س) با امام حسين(ع) در نهضت كربلا حكايتی ديگر است در اينجا زينب(س) هم هدف و آماج تير حوادث و مصائب قرار میگيرد. هم بايد مصيبت از دست دادن برادر و بستگان نزديك خود را تحمل كند و هم اسير شود و در عين حال در اسارت بايد مبارزه و جهادی داشته باشد. زينب(س) بايد در همه عرصههای جهاد و مبارزه حضوری فعال داشته باشد هم خطيب باشد، هم محافظ حضرت سجاد (ع) و اسرای ديگر، هم هدايتگر، خط دهنده، ترسيم كننده خط مشی سياسی و هم مبين احكام شرع و جوابگوی ياوه سرايی دشمن. زينب (س)بايد اهانتها، دروغها و نسبتهای بیاساس دشمنان به شهدا را پاسخ گويد و حقيقت امر را روشن سازد. بنابراين در جريان اسارت اگر احيانا كسی به شهدای كربلا دروغ و افترايی را مرتكب میشد، زينب(س) خاموشی و سكوت را بر خود روا نمیدانست و دروغش را بر ملا می ساخت و در يك كلام حضور زينب در اسارت باعث شد كه تاريخ عاشورا از هرگونه دروغ و تحريف مصون و محفوظ بماند.
از ديگر ويژگی هايی كه در زينب كبری(س) میتوان يافت، وجود صفات و خصوصيات متضاد و مختلف در ايشان است. ايشان همانند پدر بزرگوارش حضرت اميرالمومنين (ع) همان طور كه علما و محققين[2] كشف كرده و گفتهاند، دارای صفات و خصوصيات متضاد و مختلف بوده است يعنی در زمانی از آن بانو يك نوع صفت سراغ داريم و در زمانی ديگر صفتی ضد آن. به عبارت ديگر، خصوصياتی در آن حضرت وجود داشت كه كاملا منافی و متضاد با هم بودهاند. شايد برای بسياری از افراد شگفتانگيز باشد كه بگوييم زينب(س) هم دارای صفات مختلف و متضاد بوده است.
برای بسياری از مردم- غير از معصومين(ع) مقدور و ميسور نيست كه تحت هر شرايطی خدا و احكام الهی را به ياد داشته باشند. معمولا در هنگام مواجهه با سختی، بسياری از افراد خود را میبازند.
اما حضرت زينب (س) از جمله اولياء الهی است كه در بحرانی ترين لحظات زندگی خود درحاليكه مصايب از هر طرف او را احاطه كرده بود، به وظيفه الهی خود عمل نمود. حتی از دست دادن خامس آل عبا(ع) تنها يادگار مادر و جدّ بزرگوارش، نتوانست اين خصيصه زينب (س) را تحت الشعاع قرار دهد. امام زين العابدين (ع) در باره عمه اش زينب (س) فرمود: حتی در آن شب غم و اندوه كه روزش سيد الشهداء و يارانش را شهيد كردند نماز شب از عمه ام زينب ترك نشد منتهی نشسته نماز خواند چون توان ايستادن را از دست داده بود.[5]
حضرت زينب (س) پس از برادرش امام حسين (ع) مدت زيادی زندگی نكرد، اما در همين مدت كوتاه توانست مسير تاريخ را تغيير دهد. ايشان در مدت حيات خود پس از عاشورا لحظه ای آرام ننشست و در امر پيام رسانی با زبان حال و زبان قال فعاليت داشت. بطوریكه در كوفه و شام چنان سخنرانی و عزاداری و نوحه سرايی كرد كه شرايط و اوضاع و احوال را عوض كرد و يزيديان را در هراس و وحشت انداخت.
حضرت زينب (س) تا مزه پيروزی را در كام يزيديان و بنیاميه تلخ نكرد و تا در جام فاتحين قطرات زهر كشنده نريخت، راحت ننشست و تا پايان عمر به اين كار پرداخت و سرانجام اين بانوی بزرگوار در نيمه رجب سال 62 هجری قمری به ديدار حق شتافت.
منابع و مآخذ:
1- ويژگی های حضرت زينب(س)، ناصر با قری بيد هندی، انتشارات مسجد مقدس جمكران، بهار1377.
2- زينب(س) فروغ تابان كوثر، محمد مهدی اشتهاردی، انتشارات برهان ، تابستان1379.
3- زينب كبری (س) عقيله بنی هاشم، حسن الهی، بهار 1375.
4- خصايص زينبيه/ ص337.
5- سيری در نهج البلاغه/ص29.
6- زينب كبری/ ص 62