در باره این‌که چرا کشته راه خدا را شهید می‌نامند، دلایل مختلفی بیان شده است‌ مانند:
شهید، برای شهادت به حق قیام کرد و کشته شد.
فرشتگان شهید را می‌بینند (شاهد عمل اویند)، پس او شهید به معنای مشهود است.
خداوند و فرشتگانش، در بهشت به نفع شهید گواهی می‌دهند.
شهید مرگش مثل انسانهای عادی نیست تا مرده باشد، بلکه او زنده و شاهد و ناظر اعمال ماست.
شهید ملکوت و مُلک خداوند، و نعمت‌هایی که خدا برایش در بهشت آماده کرده است را مشاهده می‌کند.
شهید روز قیامت -به همراه پیامبر اسلام- گواه برامّت‌های دیگر یا گواه بر اعمال امت است.
شهید، به طور عملی -نه فقط کلامی- گواهی به حق می‌دهد.
بر خلاف دیگر مردم -که ناخواسته جان خود را از دست می‏دهند، و غالباً مرگ را بالاجبار پذیرا می‏گردند- شهید، شاهد بر آرمان خود است، و به صورت آگاهانه و اختیاری در راه هدفی مقدّس کشته می‌شوند.
شهید، گواهی بر مظلومیت حق، و نیز پیروزی حق در برابر باطل است.

در مجمع البحرین آمده است: «شهید از اسامی خداوند است؛ یعنی آن‌که ا. شاهد و گواه بر همه چیز است، و چیزی از او پنهان نمی‌ماند.»
معمول‌ترین معنای این لغت در قرآن، «شاهدعینی» یا «شاهد» در مفهوم حقوقی است.
معنای دیگر قرآنی شهید، شاهد و گواه بر اعمال مردم، در آخرت است.

شهادت در دین اسلام به‌معنای کشته شدن در راه خدا است. و در اسلام شهید به کسی گفته می‌شود که جان خود را در راه خدا فدا کند. در ایران واژه شهید بعد از انقلاب ۱۳۵۷ نمود بیشتری پیدا کرد. به کسانی که در طول انقلاب کشته شدند تا کشته‌شدگان عملیات درگیری با اشرار و قاچاقچیان در شرق کشور عنوان شهید داده می‌شود.

واژه شهید در این دین دارای تقدس خاصی است. در دین اسلام کسی که به شهادت رسیده نیاز به غسل و کفن ندارد و حتی در بعضی احادیث و روایات از پیامبر اسلام و امامان شیعه بدون هیچ سوال و جوابی جز حق الناس وارد بهشت می‌شوند.

مسلمانان بطور عام حمزه عموی پیامبر اسلام را سید الشهدا (سرور شهیدان) می‌دانند و شیعیان به طور خاص این لقب را به امام سوم خود، حسین بن علی نیز نسبت می‌دهند.

قرآن در آیات ۱۷۵ تا ۱۶۹ سوره آل‌عمران به مقام شهیدان می‌پردازد.

«البته نپندارید که شهیدان راه خدا مرده‌اند بلکه زنده به حیات ابدی شدند و در نزد خدا متنعم خواهند بود.(۱۶۹) آنان به فضل و رحمتی که از خداوند نصیبشان گردیده شادمان‌اند و به آن مؤمنان که هنوز به آنها نپیوسته‌اند و بعداً در پی آنها به راه آخرت خواهند شتافت مژده دهند که از مردن هیچ نترسند و از فوت متاع دنیا هیچ غم مخورند. (۱۷۰)

و آنها را بشارت به نعمت و فضل خدا دهند و اینکه خداوند اجر اهل ایمان را هرگز ضایع نگرداند.(۱۷۱)»∗
شهید کسی است که جان خود را در راه خدمت به عالم بشری و به نام خدا فدا کند.

کسی که در میدان جهاد و قبل از انقضای جنگ و در جنگ در رکاب پیامبر یا امام معصوم یا نایب خاصّ او کشته شده است، شهید است. همچنین هر کس در زمان غیبت به هنگام وجوب جهاد بر مسلمانان، در راه حفظ دین و دفاع از اسلام - نه جهات دیگر- در معرکهٔ قتال (خطّ مقدّم جبهه) کشته شود، حکم شهید بر او جاری است؛ و در غیر این صورت حکم شهید را ندارد، هر چند ثواب شهید داشته باشد. احتیاج به غسل و تیمّم و کفن ندارد و با لباس خود دفن می‌شود. چنین کسانی غسل و کفن و حنوط نمی‌شوند، بلکه باید آنها را با همان لباسهایشان بعد از خواندن نماز میت دفن کنند. البته این حکم در بارهٔ کسانی است که در میدان جنگ کشته شده باشند، اما اگر به صورت مجروح او را از میدان جنگ خارج سازند و در بیمارستان یا غیر آن از دنیا برود، گرچه ثواب شهیدان را دارد ولی حکم فوق شامل حال آنها نمی‌شود.

شهید به معنای عام به کسی می‌گویند که در راه انجام وظیفهٔ شرعی و عقلی خود کشته شده و شهید به معنای خاص کسی است که علاوه بر آن در جبههٔ نبرد نظامی با دشمنان اسلام و مسلمین کشته شده باشد. پس، کشته‌شدگان در راه حفظ دین، احکام شهید را دارند؛ ولی آنها که در راه دفاع از ناموس و اموال خود یا مسلمین کشته می‌شوند، هر چند ثواب شهید دارند، ولی احکام شهید را ندارند.

همه کسانی که عقیده حق داشته، در مسیر حقیقت گام بر می‌دارند و در همین راه از دنیا می‌روند در زمره شهدا هستند و اجرشان -نه حکم شان- مانند آنان است. در روایات آمده است:

«کسی که در راه تحصیل علم از دنیا برود، شهید مرده است»
«اگر کسی با وضو بخوابد و مرگ او در خواب فرا رسد، نزد خداوند شهید است»
«هر کس بمیرد و حب آل محمد صلی الله علیه و اله در دلش باشد، شهید است»

صفحات: 1· 2