اما از نظر دیگران باید بگوییم اگر انسان را به عنوان فردی متعهد و مسئول بشناسیم بر او لازم میشود که از حقایقی که خود به دست آورده،دیگران را نیز آگاهی دهد و یا خود در برابر عمل و رفتار دیگران احساس مسئولیت کند به تحقیق و کشف حقیقت بپردازد ولذا آیات قرآنی که دلالت برضرورت و اهمیت تحقیق و شناخت مینماید بر اساس نحوه دلالتشان به چند دست تقسیم میشوند:

الف) تشویق به فراگیری مانند آیه 9 سوره زمر
ب) توبیخ کاهلان،مانند آیه185 سوره اعراف که میفرماید: «أوَلَم یَنظُرُوا فی مَلَکُوتِ السَمَواتِ وَالأرض؛(اعراف، 185)آیا بر ملکوت آسمانها و زمین نظر نمیافکنید».
ج- تعظیم عالمان ، مانند ایه 28 سوره فاطر : «یَخشَی الله مِن عِبادِهِ العلمَوا؛ از میان بندگان خدا ، تنها دانشمندان از او میترسند ». با: یَرفَعُ الله ُالذین َ اُتُوا العِلمَ دَرَجَت ؛ (مجادله11) خداوند کسانی را که ایمان آوردند و کسانی را که علم به آنان داده شده درجات عظیمی میبخشد ».
د- ذم تقلید ، مانند آیه 3 سوره حج :« و مِنَ الناسِ مَن یُجدلُ فِی الله یغَیرُ عِلمِ وَ یَتَبعُ کُلَ شَیطَن مُریدٍ؛ گروهی از مردم ، بدون هیچ علم و دانشی به مجادله درباره خدا بر میخیزند؛ و از هر شیطان سرکشی پیروی میکنند .
ه- تکریم علم ، مثل آیه 99 سوره حجر : « وَ اعبُد رَبِکَ حَتیَ یَأ تیَکَ الیَقین ؛ خداوند را عبادت نما تا به یقین نائل گردی .» و نیز آیه 12 سوره طلاق : « اللهُ الذِی خَلَقَ سَبعَ سَمَوات وَ … لِتَعلمُوا انَ اللهَ عَلَیَ کُلِ شَیء قدیر ؛ خداوند همان کسی است که هفت آسمان را آفرید و… تا بدانید خداوند بر هر چیز تواناست .»

از آنچه گذشت دانسته میشود ، ار نظر قرآن کریم انسان در جمیع شئون و ارتباطات خود ، موظف است بر اساس تحقیق و پژوهش راه را طی کند . در احادیث نیز به این مسأله مهم در موارد متعددی اشاره گردیده است مانند : اطیعوا العلم و لو بالصین فان طلب العلم فریضه علی کل مسلم ؛ دانش تحقیق را فرا گیرید اگر چه در کشور چین ؛ زیرا فراگیری علم بر هر فرد مسلمانی واجب است ». (ر.ک: میزان الحکمه ، محمد ری شهری ، ج 3 ، ص 2070 ،ح 13740).

صفحات: 1· 2