به عبارت بهتر؛ واژگان «اجتباء» و «مجتبی» در متون اسلامی؛ برگزیده شدن بنده‌ای از ناحیه خداوند بوده و به‌معنای اختصاص دادن او به فیض‌های خاص الهی است که نتیجه آن حاصل شدن انواع نعمت‌ها برای او است و این موهبت تنها برای فرستادگان خاصی از جانب حضرت حق اختصاص یافته است. برخی از موهبت‌هایی که بر اساس نص صریح قرآن به افراد مجتبی(برگزیده) داده شده است عبارت‌اند از: علم به تأویل احادیث،[4] علم به غیب،[5] هدایت،[6] نفی حرج[7] و صلاح.[8]
شخصی که مُجْتَبی است، خداوند او را برای کارهای بزرگی؛ مانند رسالت و امامت و ولایت برمی‌گزیند.
بر اساس روایاتی، لقب «مجتبی» برای رسول خدا(ص)[9] و امام حسن(ع)[10] به کار رفته است، اما این لقب درباره امام حسن شهرت یافته است. به دیگر سخن؛ لقب «مجتبی» برای همه ائمه اطهار(ع) صحیح و شایسته است؛ چون همه آن بزرگواران برگزیدگان الهی و مقربان درگاه او هستند. آن‌چنان که در زیارت جامعه می‌خوانیم: «اصْطَفَاکُمْ بِعِلْمِهِ وَ ارْتَضَاکُمْ لِغَیْبِهِ وَ اخْتَارَکُمْ لِسِرِّهِ وَ اجْتَبَاکُمْ بِقُدْرَتِه».[11]‏

 

 

[1]. ازهرى، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، ج ‏11، ص 146، بیروت، دار احیاء التراث العربی‏، چاپ اول؛ راغب اصفهانى، حسین بن محمد،  مفردات الفاظ قرآن‏، ص 186، بیروت، دار القلم‏، چاپ اول، 1412ق.‏

[2].  مفردات ألفاظ القرآن‏، ص 186؛ واسطی زبیدی، محب الدین سید محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، محقق، مصحح، شیری، علی، ج ‏19، ص 267، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول، 1414ق.‌

[3]. مصطفوى، حسن‏، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، ج ‏2، ص 53، بیروت، قاهره، لندن‏، دار الکتب العلمیة، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی،‏ چاپ سوم.

[4]. «وَ کَذلِکَ یَجْتَبیکَ رَبُّکَ وَ یُعَلِّمُکَ مِنْ تَأْویلِ الْأَحادیث‏»؛ یوسف، 6.

[5]. «وَ ما کانَ اللهُ لِیُطْلِعَکُمْ عَلَى الْغَیْبِ وَ لکِنَّ اللهَ یَجْتَبی‏ مِنْ رُسُلِهِ مَنْ یَشاءُ»؛ آل عمران، 179.

[6]. «وَ إِذا لَمْ تَأْتِهِمْ بِآیَةٍ قالُوا لَوْ لا اجْتَبَیْتَها»؛ اعراف، 203.

[7]. «وَ جاهِدُوا فِی اللهِ حَقَّ جِهادِهِ هُوَ اجْتَباکُمْ وَ ما جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ»؛ حج، 78.

[8]. «فَاجْتَباهُ رَبُّهُ فَجَعَلَهُ مِنَ الصَّالِحین»؛ قلم، 50.‏

[9]. مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، ج ‏16،ص 130، تهران، اسلامیه، چاپ دوم‏، 1363ش؛ زرندی حنفی، جمال الدین محمد بن یوسف‏، نظم درر السمطین فی فضائل المصطفى و المرتضى و البتول و السبطین(علیهم السلام)، ص 27، ‏بیروت، دار إحیاء التراث العربى‏، چاپ اوّل‏،  1425ق.

[10]. طبرسی، فضل بن حسن، تاج الموالید، ص 81، بیروت، دار القار، چاپ اول، 1422ق؛ ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب(ع)، ج 4، ص 4، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.

[11]. شیخ صدوق، محمد بن على‏، من لا یحضره الفقیه، محقق، غفاری، علی اکبر، ج ‏2، ص 611، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.

صفحات: 1· 2