از سیره های عملی رسول مکرم اسلام(صلی الله علیه وآله) دادن هدیه و گرفتن آن از دیگران بوده است. اما بنا بر روایاتی که از حضرتشان رسیده است، این کار نباید توأم با زحمت و مشقت برای خود و دیگران شود؛ زیرا هدف از این کار، ایجاد انس و الفت است و اگر به آداب و شرایط آن توجه نشود به نتیجه مطلوب نمی رسیم.

از رسول گرامی (صلی الله علیه وآله) روایات فراوانی در این مورد نقل شده است که مواردی از آن را بیان می کنیم:

1. از شرافت و بزرگوارى مرد نسبت به برادر مسلمانش این است که هدیه‏اش را قبول کند، و از آنچه دارد به او هدیه دهد، و خود را به خاطر او به مشقّت نیاندازد و سپس فرمود: من کسانی را که در این باره خود را به زحمت می اندازند دوست ندارم.[ طبرسی، علی بن حسن، مشکاة الأنوار، ص 219]

در این روایت پیامبر (صلی الله علیه وآله) هدیه دادن و هدیه گرفتن را از شرافت انسان مسلمان می داند و نکته لطیفی که بدان اشاره شده، آن است که هدیه، نباید با مشقت و زحمت همراه باشد و در انتخاب هدیه باید توان مالی لحاظ شود و در غیر این صورت مصداق “تکلف” می شود که با آنچه از “دیه” مورد نظر است، متفاوت می باشد.

2.امام باقر (علیه السلام) فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه وآله)هدیه را مى‏پذیرفت ولى از گرفتن صدقه پرهیز می کرد و مى‏فرمود: به همدیگر هدیه دهید؛ زیرا هدیه دلخوری ها را بر طرف مى‏سازد، و کینه‏ها و دشمنی‌هاى دیرین را از بین می برد.[ همان]

گر چه این عمل از اهمیت والایی بر خوردار است، و حضرت رسول(صلی الله علیه وآله)سفارش به آن نموده اند؛ اما توجه به خصوصیات و آداب و شرایطی که برای آن ذکر شده است ضروری است ؛ زیرا هدف اصلی هدیه، ایجاد انس و محبت و از بین رفتن کدورت ها و… می باشد

3. امام رضا(علیه السلام)از قول پدر و جدّ بزرگوارش نقل مى‏کند که فرمود: رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) هدیه را دوست مى‏داشت، برایش گوارا بود و آن را طلب مى‏نمود، و در مقابل به جبران آن اقدام مى ‏کرد.[ همان]

4.رسول خدا (صلی الله علیه وآله)فرمود: هدیه سه گونه است: یکى در مقابل هدیه ای دیگر، دیگر براى آشتی، و سوم براى رضاى خدا.[ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 5، ص 141، ح 1]

5. رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: چنانچه مرا به خوردن پاچه گاو یا گوسفندی، مهمانى کنند البتّه مى‏ پذیرم، و اگر پاچه گاو یا پاچه گوسفندى بمن هدیّه فرستند البته قبول مى‏کنم.[ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 299، انتشارات]

ایشان پاچه گوسفند یا گاو را حضرت به عنوان نمونه ذکر کردند و مقصود این است که اگر چیز کم ارزشی به من هدیه دهند قبول می کنم.

6.رسول خدا(صلی الله علیه وآله)فرمود:در بازگرداندن ظرف هاى هدیه‏ها شتاب کنید، زیرا موجب مى‏شود که (طرف مقابل از هدیه دادن پشیمان نشده و )بار دیگر برایتان هدیه آورد.[ همان، ص 300]

7. امام رضا (علیه السلام)از اجداد خویش از رسول خدا (صلی الله علیه وآله) روایت کرده است که فرمود: خوب چیزى است هدیه؛ زیرا آن کلید حوائج است.[ صدوق، محمد بن علی، عیون أخبار الرضا(علیه السلام)، ج 2، ص 74، ح 342]

از روایاتی که در باره هدیه ذکر کردیم، می توان نتیجه گرفت گر چه این عمل از اهمیت والایی بر خوردار است، و حضرت رسول(صلی الله علیه وآله)سفارش به آن نموده اند؛ اما توجه به خصوصیات و آداب و شرایطی که برای آن ذکر شده است ضروری است ؛ زیرا هدف اصلی هدیه، ایجاد انس و محبت و از بین رفتن کدورت ها و… می باشد.