استفتائاتی از حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای به مناسبت هفته وقف
در ادوار مختلف موقوفاتی با توجه به شرایط زمان و مکان توسط مومنین انشاء و به مرحله اجراء در آمده است لکن در حال حاضر کاربرد برخی از آن‌ها با شرایط و اوضاع و احوال اجتماعی، اقتصادی جامعه هماهنگی نداشته و بعضاً متداول نمی‌باشد. سوالاتی که در این زمینه مطرح است عبارتند از:
آیا می‌توان با توجه به شرایط روز و در جهت مصالح دولت و امت اسلامی و با ملحوظ نگهداشتن نیت اصلی واقف و در جهت هماهنگی با سایر برنامه‌های مدون و جاری دولت در کاربرد نظرات وقفی تغییراتی به عمل آورد؟
پاسخ:
بسمه تعالی
الوقوف علی حسب ما یوقفها اهلها، عواید وقف باید زیر نظر متولی شرعی و با نبود متولی خاص زیر نظر حاکم شرعی در جهت وقف صرف شود و زمان و مکان و مصالح دولت و ملت در آن اثر ندارد و نباید تغییر داده شود.
زمینی وقف بر ایام عاشورا و دهه صفر شد و متولی آن هم معین شده، اما مستاجر بدون اجازه متولی عواید را در جای دگر خرج کردند. آیا در این مدت که به جای دیگر خرج کردند ضامنند یا خیر؟
پاسخ:
بسمه‌تعالی
اگر عواید وقف در غیر جهت وقف صرف شده ضمان دارد و حکم در هردو مسئله همین است.
زمین موقوفه‌ایست که مال‌الاجاره آن صرف مدرسه علوم دینیه می‌شده و صاحب هم‌جوار زمین موقوفه می‌خواهد زمین موقوفه را با زمین خودش شامل نموده و خانه مسکونی بسازد و او در عوض زمین موقوفه مغازه یا زمین دیگری که نفعش دو برابر زمین موقوفه دارد بدهد، آیا تبدیل زمین موقوفه به مغازه‌اش یا با زمین او نفعش دو برابر است اجازه می‌فرمایید.
پاسخ:
بسمه‌تعالی
با امکان استفاده از وقف در جهت وقف تغییر و تبدیل آن جایز نیست، والله العالم.
واقفی نصب ملک موقوفه خود را به کسی بخشیده( هفتاد سال پیش این مسئله رخ داده) تولیت این ملک موقوفه با اولاد ذکور می‌باشد، حال آیا آن شخص می‌تواند ملک را به نوه‌اش ببخشد یا خیر؟
پاسخ:
بسمه‌تعالی
ملک موقوفه و همچنین تولیت موقوفه قابل بخشش به دیگران و انتقال به غیر نیست، بلکه باید در موقوفه بر طبق آنچه که واقف تعیین کرده است عمل نمایند.
براساس مفاد برخی از وقف‌نامه‌ها و وصیت‌نامه تعیین و نصب متولی و وصی بعدی به عهده حاکم شرع عادل بلد قرار داده شده است و از طرفی بر طبق ماده یک قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف ، تصدی و اداره موقوفات بلا متولی به عهده سازمان اوقاف قرار گرفته است و حضرت امام(ره) اداره اوقاف را مجاز به تولیت و تصدی این قبیل موارد دانسته‌اند. مستدعی است نظر مبارک را در فرض مرقوم اعلام فرمائید که اصولاً تشخیص و تعیین مصداق حاکم شرع بلد که بعضاً در وقف‌نامه‌ها ذکر گردیده چگونه است؟
پاسخ:
هرگاه اوقاف فاقد متولی خاص شده است تولیت آن به عهده حاکم و ولی‌امر مسلمین است و این تولیت در حال حاضر به نماینده ولی‌فقیه در سازمان اوقاف و امور خیریه واگذار شده است.
در مواردی که دستگاه‌های دولتی بدون اذن متولی شرعی موقوفات و بدون پرداخت حقوق وقف مبادرت به حفر چاه و ایجاد شبکه لوله‌گذاری در اراضی و املاک موقوفه می‌نمایند، آیا ضمانت شرعی پرداخت حقوق وقف متوجه مصرف‌کنندگان و مشترکین است یا دستگاه مجری طرح؟ با علم به عدم پرداخت حقوق وقف انجام وضو و غسل با چنین آبی به چه صورت است؟
پاسخ:
بسمه تعالی
مصرف کننده ضامن آبی است که مصرف کرده است و بدون نظر متولی شرعی وقف نمی تواند در آب تصرف کند و غسل و وضو اشکال پیدا می کنند، الله اعلم.
آیا این از اختیارات اداره اوقاف است که به خاطر ملاحظات سیاسی، دینی، فرهنگی و اجتماعی رقبه وقف را کمتر از ارزش واقعی آن در اختیار متقاضیان قرار دهد؟
پاسخ:
بسمه تعالی
متولی شرعی و مسئول اداره امور موقوفه در اجاره دادن موقوفه و تعیین مبلغ اجاره بهاء باید لزوماً غبطه و مصلحت وقف را رعایت نماید و چنانچه تخفیف اجاره بهاء به ملاحظه موقعیت خاص مستأجر و کاری که برای آن موقوفه را اجاره می نماید موافق غبطه و مصلحت وقف باشد اشکال ندارد وگرنه جایز نیست.
