فرآیند تحقیق با جسم و روح انسان سر و کار دارد و هنگامی انسان می تواند تحقیق بهتر و مستمری انجام دهد که از جسم ، روح و روان سالم تری برخوردار باشد .
از این جاست که نقش اهمیت و بهداشت جسمی و روانی در پژوهش مطرح می شود .
محتوای پژوهش نیز ممکن است سالم بوده و یا آسیب هایی مواجه باشداز این رو است که بهداشت محتوایی پژوهش مطرح می شود .
به همین منظور در این شماره به بهداشت پژوهش توجه کرده و آن رابررسی می کنیم .
الف) بهداشت جسم پژوهشگر
بدن انسان مرکب راهوار محقق است که اگر در تامین و نگهداری آن دقت شود می تواند سالیان سال یاور پژوهشگر باشد . ولی اگر از آن مراقبت نشود ، به زودی بیمار و رنجور شده ومانع تلاش های سازنده محقق می گردد.
چه بسا پژوهشگرانی که در جوانی به سلامت و غذا و …. اهمیت نداده اند و دچار از کار افتادگی زودرس شده اند و چه بسیار محققانی که با مواظبت بر سلامت جسمانی ، تا ایام کهن سالی به پژوهش مشغول هستند.

1. رژیم غذایی مناسب
ایات فراوانی از جمله ( 172 سوره بقره ) ، (31سوره اعراف ) ، ( 51 سوره مومنون )
و … درباره اصول کلی غذای مناسب بیان شده است.
آیات فوق به این نکته اشاره دارد که خوردن غذای پاک و پاکیزه وظیفه ای الهی است که موجب تقویت جسم و مقدمه انجام کارهای شایسته است .
به همین دلیل است که پژوهشگر ، برنامه غذایی مناسب روزانه مورد نیاز بدن در آن برنامه مورد توجه قرار گیرد که در آن همه احتیاجات بدن لحاظ شده باشد . بنابراین هیچگاه نباید تحقیق ما را از صرف غذای مورد نیاز باز دارد.
2. ورزش و تفریح منظم
لازم است پژوهشگر ساعتی را برای ورزش روزانه ، مثل پیاده روی و ورزش های سبک دیگر در نظر گرفته و همچنین ساعاتی را به عنوان ساعت فراغت برای حضور در کنار دیگران اهتصاص دهد .
البته کمیت و کیفیت ورزش بستگی به وضعیت جسمی افراد دارد ولی حداقل آن کمی پیاده روی ، نرمش در بین ساعات مطالعه است .
3. بهداشت مطالعه
لازم است پژوهشگر در هنگام مطالعه نسبت به تنظیم نور دقت داشته اشد و نور قرمز و سفید به اندازه کافی باشد .
نور باید به طور مستقیم به کاغذ نتابد ، همچنین از مطالعه در هنگام غروب برای اجتناب از آسییب به چشم خودداری کند .
نحوه صحیح نشستن در هنگام مطالعه نیز از ممهم ترین کارهاست .باید از صندلی های مناسب استفاده کرد که گودی کمر ار کند و از میز مطالعه مناسب و قابل تنظیم استفاده کرد تا مجبور به خم شدن زیاد نشود .
4. پرهیز ارز افراط و تفریط
پژوهشگر اگر در روز حدود شش ساعت به کار پژوهش اعم از مطالعه و نگارش مشغول باشد کافی است . البته هر پژوهشگربه طور معمول مطالعات جنبی نیز خواهد داشت که ممکن است کار علمی او را تا ده ساعت افزایش دهد .
رعایت اعتدال در کار علمی لازم است و حتی ممکن است افراط درافزایش ساعات کار علمی به سلامت انسان ضرر زده و او را بیمار ، رنجور و از کار افتادگی زودرس نماید .
ب) بهداشت معنوی (روحی و روانی) پژوهشگر
تقویت روحیه و معنویت پژوهشگر می تواند تحمل و ظرفیت او را بالا برده و زمینه ساز موفقیت بیشتری شود .
از مهم ترین عوامل تقویت روحی و معنوی موارد زیر می باشد :
مطالعه و تحقیق و تفکر در مطالب قرآنی
این امر کاری بسیار نیک است و بهتر است که با نیت الهی و به قصد قربت انجام شود
حدیثی از امام صادق (علیه السلام) که می فرمایند :
” تفکر ساعة ، خیر من عبادة سنة” بحارالانوار ، مجلسی ، ج 71 ، ص 327
منبع تحقیق : تلخیص کتاب منطق تفسیر قرآن (3)