« (ميان همه يارانم) اعلام كن هر كس دَيْنى بر عهده دارد با من كشته نشود؛ زيرا كه من از رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيدم فرمود: «هر كس از دنيا برود و دَيْنى بر ذمّه داشته باشد، از حسنات وى در فرداى قيامت برداشته مى‏ شود».

 - در نقل ديگرى آمده است كه عمير انصارى گفت: امام عليه السلام به من فرمود:

 «نادِ فِى النَّاسِ أَنْ لا يُقاتِلَنَّ مَعي رَجُلٌ عَلَيْهِ دَيْنٌ، فَإِنَّهُ لَيْسَ مِنْ رَجُلٍ يَمُوتُ وَ عَلَيْهِ دَيْنٌ لا يَدَعُ لَهُ وَفاءً إِلّا دَخَلَ النَّارَ ؛

«  ميان مردم اعلام كن هر كس بدهكار است در ركاب من پيكار نكند، زيرا هر كس از دنيا برود در حالى كه دينى بر عهده‏ اش باشد كه چاره ‏اى براى آن  نكرده باشد گرفتار دوزخ مى‏ شود».

 مردى برخاست و گفت: همسرم پذيرفت كه از طرف من بپردازد. امام عليه السلام پاسخ داد ؛ «وَ ما كِفالَةُ امْرَأَةٍ، وَ هَلْ تَقْضي إِمْرَأَةٌ «كفالت آن زن چه فايده ‏اى دارد؟ آيا او قدرت دارد چنين كند؟!».»

(احقاق الحق ج 19 ص 429)

راستى عجيب است كه انسانى در بحرانى‏ ترين شرايط، حتّى به بدهكارى‏ هاى اصحاب و ياران خود به مردم توجّه داشته باشد و راضى نشود بدهكاران همراه او پيكار كنند و شهيد شوند؛ مبادا حقوق مردم از دست برود.

 - اين برنامه را با كار كسانى مقايسه كنيد كه سراسر زندگى آنها انباشته از حرام و حقوق مردم بوده و كمترين اهمّيّتى براى آن قائل نبودند، اصلًا چيزى را به نام «حقّ الناس» باور نداشتند.

(عاشوراء …  ، مکارم شیرازی ، ص 414)

 البته باید توجه کرد ؛

 ۱- مطلب مذکور در منابع مستند شیعی نیامده است و در کتاب احقاق الحق نیز این جریان از کتابی نه چندان مشهور اهل سنت چون المتفق و المفترق ، بغدادی ج 10 ص 117 نقل شده است .

 ۲- در نقل هایی آمده است که امام   حسین علیه السلام با بدهکاری به شهادت رسید و پس از آن امام سجاد علیه السلام دیون پدر را ادا نمود .

از امام باقر عليه السلام نقل شده است که فرمود ؛

« امام حسين عليه السلام كشته شد، در حالى كه بدهكار بود و امام زين العابدين عليه السلام، يكى از مزرعه ‏هاى او را به #سيصد هزار [سكّه‏] فروخت تا بدهى و نيز وعده ‏هاى امام حسين عليه السلام به مردم را بپردازد »

 (کشف الحجه ص 183 _ بحار الانوار ج 43 ص 321)

 ۳- پرداخت دیون توسط خود فرد یا وصیت به وارث لازم و ضروری است و کوتاهی در آن به هیچ عنوان پذیرفته نیست .

 على بن ابى حمزه می گوید ؛

« دوستى داشتم كه از دبيران بنى ‏اميّه بود؛ به من گفت: از امام صادق عليه السلام براى من اجازه ملاقات بگير. من از حضرت اجازه خواستم و ايشان اجازه داد. وقتى آن مرد به حضور حضرت‏ رسيد، سلام كرد و نشست و سپس گفت: فدايت شوم، من در دستگاه ادارى اين جماعت كار مى‏ كردم و از دنياى آنان به مال و منال فراوانى رسيدم و براى به دست آوردن آن، چشم بر هم‏ نهادم (به حلال و حرام توجّهى نكردم) … آيا راهى براى بيرون آمدن [از اين وضع‏] دارم؟ فرمود: اگر برايت بگويم انجام مى ‏دهى؟ عرض كرد: انجام مى‏ دهم.

  فرمود: از تمام مال و ثروتى كه در دستگاه ادارى آنها به دست آورده ‏اى خودت را خلاص كن. كسانى را كه مى‏ شناسى مالشان را به آنها برگردان و كسانى را كه نمى‏ شناسى از طرفشان صدقه بده. در اين صورت، من براى تو ضمانت مى‏ كنم كه خداوند عزّوجلّ تو را به بهشت برد.»

  (الکافی ج 5 ص 106)

 ‌۴- اگر به صورت غیر عمد انسان با حق الناس وارد عرصه قیامت شود و در پرداخت آن کوتاهی نکرده باشد می تواند امید به بخشش آن داشته باشد زیرا امام صادق علیه السلام فرمود ؛

 « زمانی که روز قیامت شود خداوند حساب شیعیان ما را بر عهده ما  میگذارد انچه از حقوق پرودگار بر ذمه انان است حضرت محمد شفیع می شود و خداوند آنان را می بخشد و انچه از حقوق مردم بر ذمه آنان است حضرت محمد شفیع می شود و بجای انان ادا می کند و انچه از حقوق ما اهل بیت بر ذمه انان است ما نیز به انان می بخشیم تا انان بدون حساب وارد بهشت شوند»

 منبع : ۱-  بحار الانوار ج7 ص274

  ۲-  الکافی ج8 ص162