با پایان ماه مبارک رمضان، می توان پيامدهای معنوی رمضان را در ماه های دیگر نیز حفظ کرد چراکه وداع با ماه رمضان، هرگز به معنای وداع با ویژگی های ارزشمند این ماه نیست. در آخرین روزهای ماه مبارک رمضان فرازهایی از بیانات آیت الله العظمی جوادی آملی در شرح دعای وداع با ماه مبارک رمضان امام سجاد علیه السلام را از نظر می گذرانیم:

ايشان در قسمتي از كتاب حكمت عبادات با تبيين دعاي وداع ماه مبارك رمضان به بيانات ارزشمند امام سجاد(عليه السلام) پرداخته و مي‌فرمايند:

اين كه در آخر ماه مبارك رمضان عيد فطر مي‌گيرند، چون جايزه هاي يك ماه را به ما مي‌دهند كه در حقيقت محصول ماه مبارك رمضان است . ضيافة الله، لقاء الله را به دنبال دارد . پس عظمت از آنِ ماه شوال نيست؛ بلكه عظمت از آنِ ماه مبارك رمضان است كه نتيجهٴ يك ماهه را در روز عيد مي‌دهند .

روز عيد است و من مانده در اين تدبيرم ٭٭٭٭ كه دهم حاصل سي روزه و ساغر گيرم

امام سجاد (عليه السلام) ابتدا اشاره به نعمت‌هاي پروردگار كرده به خدا عرض مي‌كند: «وأنت جَعلْت من صفايا تلك الوظائف وخصائص تلك الفروض شهْرَ رمضان . . . وقد أقام فينا هذا الشهْر مقام حمْدٍ وصحبنا صحبة مَبْرور» [1]  خدايا نعمت‌هاي فراواني به ما دادي. يكي از برجسته‌ترين نعمت‌ها، ماه رمضان و يكي از بهترين فضيلت‌ها روزهٴ اين ماه است كه نصيب ما كردي؛ و هيچ زماني، به عظمت زمان ماه مبارك رمضان نيست. گذشته از آنكه شب قدر را در آن قرار دادي، اين ماه را ظرف نزول قرآن كريم قرار دادي كه چنين فيضي در اين ماه نازل شده است. اگر كسي با قرآن باشد همراه قرآن بالا مي‌رود و اين را بر ملّت مسلمان منّت نهادي؛ زيرا ملت‌هاي ديگر در ماه رمضان روزه نمي‌گيرند و اين نعمت را مخصوص مسلمانان نمودي.

ايشان در ادامه به ناله امام سجاد(سلام الله عليه) و سوز و گداز حضرت در وداع اين ماه مبارك اشاره كرده و دوستداران واقعي اين ماه را وداع‌كنندگان اين ماه برشمرده و فرمودند:

وداع براي كسي است، كه با ماه مبارك رمضان مأنوس بوده و اين ماه, دوست او باشد وگرنه آن كس كه با اين ماه نبوده، وداعي ندارد . انسان از دوستش و يا كسي كه مدّتي با او مأنوس بوده خداحافظي مي‌كند. كسي كه اصلاً نمي‌داند چه وقت ماه مبارك رمضان آمد و چه وقت سپري شد ، چرا آمد و چرا سپري شد وداعي ندارد .

امام سجاد ( سلام الله‌عليه ) آخر ماه مبارك رمضان كه مي‌شد ، با سوز و گداز اين دعا را مي‌خواند و مي‌فرمود ماه رمضان در بين ما اقامت داشت و جاي حمد و ثنا بود ؛ زيرا به همراه خود رحمت آورد و رفيق بسيار خوبي براي ما بود . ما در صحبت و همراهي با او به فضايل و نعمتهايي رسيديم . دوستي بود كه به همراهش رحمت و مغفرت و بركت آورد. امام سجاد (عليه السلام) فرمود هيچ كسي در سراسر جهان به اندازه ما در اين ماه استفاده نكرد. در ادامه دعا فرمود: «ثمّ قدْ فارقنا عند تمام وقْته وانقطاع مدّته ووفاء عهده [ عدوه ] و نحن مُودّعوه»  اين ماه بعد از آنكه پايانش فرا رسيد ، از ما مفارقت و هجرت كرد و ما را تنها گذاشت . و ما هم اكنون با ماه خدا وداع مي‌كنيم. چه وداعي؟ وداع تشريفاتي؟ نه؛ وداع با دوست عزيزي كه مفارقتش براي ما توانفرساست ؛ آن كس كه اهل معنا بود خيرش در اين ماه بيشتر شد و آن كس كه گرفتار گناه بود از گناهش كاسته شد . ما كسي را وداع مي‌كنيم كه رفتنش براي ما بسيار گران و سخت است و ما را غمگين مي‌كند ، ماهي كه شب و روزش رحمت بود .

معظم‌له در ادامه به سنت حسنه بزرگان در بدرقه كردن ماه مبارك رمضان اشاره كرده و فرمودند:

بزرگان فقه ما نظير مرحوم صاحب « جواهر الكلام » (رضوان الله عليهم ) فرموده‌اند در فضيلت روزه گرفتن همين بس كه انسان از نظر ترك بسياري از كارها ، شبيه فرشته مي‌شود . به همان اندازه كه انسان از فكر شكم رها شود ، به فرشته شدن نزديك مي‌گردد[2].

گفته‌اند: پس از عيد فطر ، شش روز از اوايل ماه شوال را به عنوان بدرقه، روزه بگيريد؛ زيرا اگر كسي دوست عزيزي را بخواهد بدرقه كند ، چند قدم به همراه او مي‌رود . امام سجاد ( عليه السلام ) فرمود : «وأوحشنا انْصرافه عنّا» و از اينكه منصرف شد و از ما فاصله گرفت ، ما را به وحشت انداخت . ما دوست مهربان و پر بركتي را از دست مي‌دهيم، لذا به وحشت مي‌افتيم . از اين رو بود كه آخر ماه مبارك رمضان كه مي‌شد، اولياي خدا احساس غربت مي‌كردند.  ما بايد حقي كه او بر عهدهٴ ما دارد رعايت كرده حرمتي كه در پيش ما دارد ارج بنهيم . بايد به تعهدي كه بين ما و اوست وفا كنيم. آنگاه چون اين دوست عزيز از ما جدا مي‌شود ما چنين مي‌گوييم: سلام بر تو اي بزرگترين ماه كه به خدا انتساب داري و سلام بر تو اي عيد اولياي الهي . اين سلام ، سلام توديع است .

 «السّلام عليك يا أكْرم مصحوبٍ من الأوقات ويا خيْر شهرٍ فى الأيام والسّاعات» امام سجاد ( عليه السلام ) چندين بار به اين ماه سلام مي‌كند . ماه رمضان اگر زماني گذرا بود و باطن و سرّ و حقيقت و روح نداشت، وليّ الله به او سلام نمي‌كرد . اين گفته‌هاي معرفتي ـ معاذ الله ـ نظير اشعار خيالي شعرا نيست كه بر خطابه هاي خيالي حمل شود كه مثلا ً به كوه و يا آثار مخروبه خطاب مي‌كنند . بيان حضرت اين است كه ما خيلي دوست و رفيق، داشته و داريم؛ اما هيچ دوستي به عظمت اين ماه نبوده. ماهي كه نه هيچ روزي مثل روزهاي آن و نه شبي چون شب‌هاي آن بود.

منبع:

برگرفته از كتاب حكمت عبادات

 پاورقی:

[1] ـ صحيفه سجاديه ،  دعاي 45 .
[2] ـ جواهر الكلام ،  ج 16 ،  ص 181؛ عروة الوثقي ،  ج 2 ،  ص 69 ،  فصل 15 .