استاد شهيد مرتضي مطهري مفهوم «وحدت اسلامي» را اين گونه تبيين مي کنند:

مقصود از وحدت اسلامي چيست؟

آيا مقصود اين است که از ميان مذاهب اسلامي يکي انتخاب شود و ساير مذاهب کنار گذاشته شود؟

آيا مقصود اين است که مشترکات همه مذاهب گرفته شود و مفترقات همه آن ها کنار گذاشته شود و مذهب جديدي بدين نحو اختراع شود که عين هيچ يک از مذاهب موجود نباشد؟

بديهي است که منظور علماي روشنفکر اسلامي از وحدت اسلامي، حصر مذاهب به يک مذهب و يا اخذ مشترکات مذاهب و طرد مفترقات آن ها که نه معقول و منطقي است و نه مطلوب و عملي نيست منظور اين دانشمندان، متشکل شدن مسلمين است در يک صف در برابر دشمنان مشترکشان.

اين دانشمندان مي گويند: مسلمين مايه وفاق هاي بسياري دارند که مي تواند مبناي يک اتحاد محکم گردد.

مسلمين همه خداي يگانه را مي پرستند و همه به نبوت رسول اکرم (ص) ايمان و اذعان دارند، کتاب همه قرآن و قبله همه کعبه است، با هم و مانند هم حج مي کنند و جز در اموري جزئي، در اين کار ها با هم تفاوتي ندارند.

مسلمين همه از يک نوع جهان بيني برخوردارند و يک فرهنگ مشترک دارند و در يک تمدن عظيم و باشکوه و سابقه دار شرکت دارند.

وحدت در جهان بيني، در فرهنگ، در سابقه تمدن، در بينش و منش، در معتقَدات مذهبي، در پرستش ها و نيايش ها، در آداب و سنن اجتماعي خوب، مي تواند از آن ها ملت واحد بسازد و قدرتي عظيم و هايل (ترساننده) به وجود آورد که قدرت هاي عظيم جهان ناچار در برابر آن ها خضوع نمايند.

از نظر اين گروه از علماي اسلامي، هيچ ضرورتي ايجاب نمي کند که مسلمين به خاطر اتحاد اسلامي، صلح و مصالحه و گذشتي در مورد اصول يا فروع مذهبي خود بنمايند، هم چنان که ايجاب نمي کند که مسلمين درباره اصول و فروع اختلافي في مابين بحث و استدلال نکنند و کتاب ننويسند.

تنها چيزي که وحدت اسلامي، از اين نظر، ايجاب مي کند، اين است که مسلمين براي اين که احساسات کينه توزي در ميانشان پيدا نشود يا شعله ور نگردد متانت را حفظ کنند، يکديگر را سبّ و شتم ننمايند، به يکديگر تهمت نزنند و دروغ نبندند، منطق يکديگر را مسخره نکنند و بالاخره عواطف يکديگر را مجروح نسازند و از حدود منطق و استدلال خارج نشوند…

«شش مقاله»، صفحات 2