اگر خستگی یک هفته روزمرگی و تلاش بگذارد، اگر جمعه را بشناسی و قدر بدانی، اگر در انتظار جمعه ی موعود باشی و خلاصه اگر خواب خوش بامدادی مجال دهد، می توان در طراوت این صبح دلپذیر، نه بهاری، که بهشتی شد.

« چه سخت است است این تنهایی ما و کوتاهی دستمان از دامان او، کجاست آن فردایی که به دیدارش حیاتی دوباره یابیم و از زلال مهرش سیراب شویم؟ هل إلیک یابن أحمد سبیل فتلقی؟» این زمزمه ی دل شیفته است که ندبه سر داده است و آرام آرام عقده ی دلتنگی را در این نجوای عاشقانه با تو می گشاید. چه نجوای آرامی دارد این ندبه های صبحگاهی! چه روح بخش و طراوت زاست! چه صفایی به دل می دهد! به جز صبح جمعه و در میان عاشقان آن موعود مهربان، کجا می توانی چنین پاکی و زلالی را دریابی؟ دعای ندبه، آهنگ دلتنگی و نغمه ی ایمان و فریاد عشق به امام و تمنای مرهمی به آتش این حرمان است. ندبه ی صبحگاهی صیقلی است که به روح خسته از هجران می دهی تا زنگار، فرو ریزد و شفاف شود. روح باید در زلال این آبشار معرفت شسته شود تا پاک و بی آلایش، ظهور یار را تمنا کند.

محتوا: این دعا در حقیقت بیانگر تاریخ فشرده ای از حضور حجت ها و اولیای الهی بر پهنه خاک است. سلسله ای که از حضرت آدم (ع) آغاز و تا آخرین حجت خدا، حضرت مهدی (عج) ادامه می یابد.

کدام امام معصوم؟: آخرین حلقه ی ناقل دعای ندبه، به صراحت بیان می کند که این دعا از بقیه الله الاعظم (عج) است. در حالی که بیان علامه مجلسی در کتاب “زاد المعاد” روشن می سازد که این دعا از امام صادق (ع) صادر شده است. با این حال به نظر می رسد: 1. نقل چند باره ی دعا از امام صادق (ع) و حضرت بقیه الله (عج) مانعه الجمع نیست. و هر دو بیان می تواند درست و مطابق با واقع باشد. 2. هر دو روایت در اینکه اصل صدور به معصوم ختم می شوند، مشترک هستند. و لازم به ذکر است این مطلب که دعای ندبه، از سوی علمای شیعه است سخن ناروایی است. چرا که مضامین دعا به اندازه ای بلند است که نمی توان آن را از غیر معصوم دانست و همچنین دانشمندان شیعه نسبت به دعاهای خودساخته، همواره تصریح کرده اند.

اعتراض: برخی معترضان به دعای ندبه می گویند: هنگامی که امام صادق(ع) دعای ندبه را انشا فرموده، بیش از یک قرن به تولد حضرت ولی عصر(عج) مانده بود، پس چگونه ممکن است، انسان نسبت به انسانی که بعد از یک قرن به دنیا می آید، گریه و زاری کند و در فراقش اشک بریزد؟! پاسخ این است که: اگر فرد مورد نظر گل سرسبد جهان خلقت باشد و همه پیامبران الهی، نوید او را به پیروان خود داده باشند و به امت خود از غیبت طولانی و انتظار او گفت و گو کرده باشند، بسیار منطقی است که افراد درد آشنا در انتظار آمدنش ثانیه شماری کنند و از طول غیبتش گریه ها سر دهند.

گروهی از اصحاب به محضر امام صادق(ع) شرفیاب شده و حضرتش را دیدند که روی خاک ها نشسته، همانند مادر داغ دیده، سیل اشک روان کرده و ناله های جانسوز سر می دهد. هنگامی که از علت آن جویا شده بودند فرمودند که برای طولانی شدن غیبت حضرت قائم (عج) و پریشانی مومنان در دوران غیبت اشک می ریزند.

بسیاری از امامان(علیهم السلام) در قنوت نماز خود، از غیبت ولی، به پیشگاه خداوند شکایت می کردند و می فرمودند: ” اللهمّ إنّا نشکو إلیک فقد ولیّنا و غیبة ولیّنا …” از جمله آنان، امام علی، امام باقر، امام جواد، امام حسن عسکری (علیهم السلام) هستند.

شرح یک جمله: در دعای ندبه با مولا نجوا می کنیم: « لیت شعری أین استقرّت بک النوی، بل أیّ أرض تقلّک أو ثری أ برضوی أو غیرها أم ذی طوی…» ای کاش می دانستم که کجا دل ها به ظهور، آرام و قرار خواهد یافت، و در کدامین سرزمین اقامت داری! در سرزمین «رضوی» یا غیر آن، یا در دیار«ذی طوی» مسکن کرده ای؟

این جمله پرسش از قرارگاه دایمی آن حضرت نیست. چرا که بر حسب احادیث، کسی بر قرارگاه آن حضرت مطلع نیست. بلکه ارتباط آن حضرت با این دو مکان، مانند ارتباط ایشان با سایر اماکن مقدس دیگر است که پرستش خداوند در آن مکان ها فضیلت دارد مانند مسجد الحرام، مسجد النبی، مشهد حسینی، مسجد سهله و… که معلوم شده است حضرت در این اماکن رفت و آمد دارند.

رضوی: نخستین کوه از کوه های «تهامه» در یک منزلی «ینبع» و هفت منزلی مدینه است. در برخی روایات، از آن به عنوان محل زندگی حضرت مهدی (عج) نام برده شده است. راوی می گوید: با امام صادق (ع) از مدینه خارج شدیم، به رَوحا ( اطراف مدینه) که رسیدیم، حضرت نگاهش را به کوهی دوخت و مدت زمانی ادامه داد. و فرمود: « این کوه، رضوی نام دارد. خوب پناهگاهی است برای خائف (امام زمان) در غیبت صغری و کبری.» امام زین العابدین (ع) در ضمن حدیثی طولانی از آمدن جبرئیل امبن در آستانه ظهور به محضر آن حضرت سخن گفته، در پایان می فرماید: ..آن گاه اسبی را که براق نامیده می شود به حضور ایشان می آورد. قائم بر آن سوار می شود، سپس به سوی کوه رضوی حرکت می کند.

و ذی طوی: نام منطقه ای است در یک فرسخی مکه که داخل حرم قرار دارد. در روایتی آمده است که: « هنگام ظهور امام قائم (ع) آن حضرت قبل از آنکه کنار کعبه برود و صدای خود را بلند کرده و به جهانیان برساند، در این مکان در انتظار 313 نفر از یاران خاصش توقف می کند، تا این که آنها می آیند و به آن حضرت می پیوندند…» ذی طوی، بین “حجون” و “فخّ” قرار دارد. امام صادق (ع) می فرماید: گویی قائم را با چشم خود می بینم که با پای برهنه در ذی طوی سر پا ایستاده، همانند حضرت موسی (ع)، نگران و منتظر است که به مقام ابراهیم بیاید و دعوت خود را اعلام نماید.

منابع: روح بهار، منیژه زارعان.
موعود نامه، مجتبی تونه ای