امر و نهی لسانی
مراحل و مراتب امر به معروف و نهی از منکر
رعایت مراحل و مراتب امر به معروف و نهی از منکر واجب است.یعنی تا به مرحله ي پایینتر مقصود حاصل میشود نباید وارد مرحله بالاتر شد.(رساله آموزشی، ج 1، ص 335)
امر و نهی لسانی
مرحله دومِ امر به معروف و نهی از منکر، امر و نهی لسانی (زبانی) یا امر و نهی با زبان است. مقصود از امر و نهی زبانی این است که مکلف باید با گفتن از طرف بخواهد از منکر دست بردارد و معروف را انجام دهد. (رساله آموزشی، ج 1، ص 336)
امر و نهی لسانی، درجاتی دارد که تا با پایینترین درجه و آرامترین لحن میتوان به مقصود رسید، نباید اقدام به درجه ي بالاتر کرد. این درجات بر حسب شدت و ضعف و بر حسب انواعی که دارند بسیارند. برخی از آنها عبارتند از: ارشاد کردن، تذکر دادن، موعظه کردن، پند و اندرز دادن، مصالح و مفاسد و سود و زیانها را بر شمردن، بحث و مناظره کردن، استدلالی سخن گفتن، با غلظت و درشتی حرف زدن، با تهدید صحبت کردن.(رساله آموزشی، ج 1، ص 336)
اگر در بعضی از مراتب نهی زبانی (مرحله دوم) اهانت و ایذاء کمتري هست نسبت به آنچه در مرحله اول گفتیم و غرض با همان حاصل میشود، واجب است به همان مقدار اکتفا شود و وظایف مرحله اول را انجام ندهد. مثلا اگر فرض شود موعظه و ارشاد با بیان نرم و روي گشاده مؤثر و یا محتمل التأثیر است و کمتر از اعراض وقهر کردن و امثال آن طرف را آزار میدهد، نباید از این نهی زبانی که مرحله دوم است تجاوز نموده به اعراض که مرحله اول است تمسک بجوید. اشخاص چه امر کنندگان و چه امر شوندگان از نظر اخلاق و احوال بسیار مختلفند، بسیاري هستند که اعراض و قهر کردنشان طرف را بیشتر آزار میدهد و براي او سنگین تر واهانت آمیزتر است، تا امر به معروف و نهی از منکر زبانی. بنابراین بر امر کننده ونهی کننده لازم است رعایت مراتب و اشخاص را بنماید و وظیفه خود را به آسانتر و آسانترین راه انجام دهد. (تحریر الوسیله امام خمینی(ره)، مسأله 6)