جایگاه مولی‌الموحدین امیرالمؤمنین امام علی‌بن ابی‌طالب(ع) در میان امت اسلام
جایگاه مولی‌الموحدین امیرالمؤمنین امام علی‌بن ابی‌طالب(ع) در میان امت اسلام جایگاهی بس رفیع و والاست. برای آن حضرت(ع) از سوی خداوند و پیامبر مکرم اسلام (ص) القاب بسیاری مطرح شده که هر یک بیانگر ابعاد شخصیتی اوست. یکی از القاب آن حضرت(ع) پدر امت است که پیامبر(ص) ایشان را بدان مفتخر کرده است.
از آیه 78 سوره حج به دست می‌آید که اب به عنوان پدر معنوی نیز مطرح است. خداوند می‌فرماید: مله ابیکم ابراهیم هو سماکم المسلمین من قبل؛ آیین پدرتان ابراهیم نیز چنین بوده است. او بود که قبلا شما را مسلمان نامید. پس اب به معنای پدر معنوی نیز به کار می‌رود؛
جایگاه پدری امیر مومنان علی(ع) مقتضی این معناست که آن حضرت(ع) تمام تلاش خود را به عنوان قیم، ولی و سرپرست به کار گیرد تا امت در مسیر اصلاح و تربیت صحیح اسلامی قرار گیرند امیرمومنان به حکم پدر معنوی امت، همواره مقدم بر همگان بوده است. ایشان هم در ایمان مقدم است و هم در روحانیت معنوی و روحی که خداوند ایشان را نفس و جان پیامبر(ص) معرفی می‌کند.
.اینکه پیامبر(ص) امیرمومنان علی(ع) را در مقام و پدری امت قرار می‌دهد، نکات دیگری را نیز به ما گوشزد می‌کند که از جمله آن انتساب امت به ایشان است؛ زیرا پدر یکی از راه‌های انتساب است. پس وقتی ما خود را منسوب به پدری چون مولی امیرمومنان علی(ع) می‌دانیم از سایر امت‌ها بازشناخته می‌شویم. این گونه است که بر اساس آیات قرآن راه شناسایی امت حق از باطل در دنیا و آخرت انتساب به امیر مومنان علی(ع) است
نکته دیگر آنکه امت با پدر معنوی خود ارتباط فطری برقرار می‌کند اگر ارتباط خود را با امیرمومنان علی(ع) از مصادیق ارتباط پدر و فرزندی قرار دهیم، بهتر و آسان‌تر می‌توانیم با او ارتباط برقرار کرده و از عنایات و توجهات آن حضرت(ع) بهره‌مند شویم و اطاعت از فرمان‌ها و گفته‌هایش برای ما آسان‌تر و ساده‌تر و دلپذیرتر شود بايد دقت داشته باشيم كه جایگاه پدر در خانواده برای پرورش فرزند، نه تنها از نظر تأمین مالی که از نظر تأمین شخصیتی، فکری، روحی و نیز از نظر اجتماعی، اهمیت بسیاری دارد.
خانواده، کوچک ترین و بنیادی ترین واحد اجتماع است که سنگ زیربنای جامعه و بستر رشد و خلاقیت و پویایی، به شمار می رود. این نهاد کوچک اجتماعی، عامل انتقال فرهنگ و ارزش ها و کانونی برای شکل دهی شخصیت اعضای خود و منبع اصلی بهداشت جسمی و روحی آنها به شمار می آید در فرهنگ عمومی وقتی سخن از تربیت و پرورش فرزندان به میان می آید بسیار سریع اذهان و افكار به « مادران » معطوف می شود و متاسفانه نام و یاد و ضرورتی از نقش تربیتی « پدران » به میان نمی آید و حال آنكه اصل حیاتی و بنیادی تعلیم و تربیت فرزندان وظیفه و مسئولیت مشترك مادران و پدران است و هر كدام در جایگاه خود و به میزان زمان حضور در لحظات تعامل با كودكان و نوجوانان در تربیت و پرورش صحیح آنان سهم و نقش دارند بدیهی است بیشترین حضور در صحنه های تعامل با فرزندان و تربیت و پرورش آنان توسط مادران صورت می گیرد ولی نافی مسئولیت پدران در تربیت فرزندان نمی باشد پدران جایگاه و نقش خاص و مسئولیت های مشخصی دارند كه باید نسبت به آنها متعهد باشند. امير مومنان درسخنی كوتاه و در عین حال عمیق و ظریف، تربیت و ادبآموزی را میراثی بی مانند تلقی نمودهاند. معمولاً با در گذشت انسان، میزان و مقدار میراث به ارث گذاشته اومعيار است و چنانچه فردی متمّول و ثروتمند باشد، در نظر كوته نظران، بزرگ و مهم جلوه مينماید امّا از دیدگاه امام مربیان، علی علیه السلام ، میراثی به مانند ادب و تربیت وجود ندارد"لامیراث كالادب"(2) و هرگز املاك و دارایيهای باقیمانده مادّی، قابل مقایسه با میراث گرانبهای ادب و تربیت صحیح برای فرزندان نیست. اينها همه نشان دهنده جايگاه تربيت در خانواده است .امیر مومنان حضرت علی (ع ) كه خود یك « پدر » است و فرزندانی بزرگ و شریف و تاثیرگذار در تاریخ بشریت به جوامع انسانی تحویل داده است هم در « اندیشه » و هم در « عمل » خود را در تربیت و پرورش فرزندان از جنبه های گوناگون مسئول و متعهد می دانست و از همین رو در تلاشی دقیق و با نظارت و مراقبتی مستمر به این امر مهم و محوری اهتمام ویژه داشت .
نامه امیرمومنان (ع ) به فرزندش امام حسن مجتبی (ع ) نمونه ای بزرگ و مهم از اندیشه ها و رهنمودهای تربیتی آن پیشوای الهی می باشد كه در متن آن آموزش ها و روش ها و راهكارهای ارزشمندی نهفته است و جنبه های مختلف تربیت و پرورش را می نمایاند.در این رهنمودهای ژرف تربیتی امیر مومنان (ع ) چهار محور و موضوع مهم از وظایف و مسئولیت های پدران در تربیت و پرورش فرزندان مورد توجه قرار می گیرد:
تربیت اخلاقی و معنوی ،پرورش فكری و اعتقادی، بینش یابی و فرصت شناسی، تجربه آموزی و عبرت اندوزی به این ترتیب حضرت علی (ع) هم به انجام وظیفه خویش به عنوان یك « پدر » برای انتقال تجربه های مفید به فرزندش اشاره می نماید و هم به نقش و اهمیت تجارب سازنده برای نسل های بشر اشاره دارد.ما در ذيل به مقوله تربيت ديني از ديدگاه ايشان مي پردازيم:
شيوه تربیت دینی از منظر امام علي (عليه السلام)
نماز:
یكی از بارزترین مصادیق تربیت دینی و بلكه مهمترین نمود آن در حوزه احكام و عبادات، نماز است. نماز بزرگترین فریضه الهی وپیش درآمد قبولی سایر اعمال و عبادات است. علی علیه السلام در طول عمر با بركتشان زیباترین جلوهها را در نماز بهنمایش گذاشتند، او در حالت جنگ و صلح، بیماری و سلامت،در خانه و مزرعه، برمسند حكومت و خانهنشینی 25 ساله و در همه حالات و شرائط، نماز مهمترین عمل او بود و فرزندان خود رابدان سفارش مي نمود.
2 ـ آموزش قرآن:
قرآن كتاب آسمانی و مهمترین منبع اسلامی است، قرآن سرچشمه معارف الهی است و در تربیت دینی جایگاهی بس عظیم دارد. علی علیه السلام در نامه تربیتی خود به فرزندش امامحسن علیه السلام بعد از آنكه براهمیت تربیت و تسریع در آن تأكید مي نمایند، نخستین اقدام خود را تعلیم و آموزش قرآن و معارف و احكام حلال وحرام آن بیان مي كند.
3 ـ تعلیم دعا:
در تربیت دینی، دعا و درخواست از خداوند جایگاه ویژهای دارد. دعا ابزاری است كه بنده را به خالق پیوند ميدهد و از طریق آن، نیازهای فردی و درونی خویش را با خداوند قادر متعال در میان ميگذارد و در پرتو آن به سكون و آرامش نایل مي آید. علی علیه السلام در سیره تربیتی خویش به عنصر دعا اهمیت زیادی قائل شده اند. آن حضرت هم دعاهایی را به فرزندان خود تعلیم ميدادند
امام علی علیه السلام به دلیل اهمیت دعا و نقش آن در تربیت دینی، نه تنها در طول زندگی خویش به فرزندان خود تعلیم دعا مينمودند بلكه در واپسین لحظات عمر خویش و در هنگام احتضار نیز از این امر غافل نبودند، چنانكه در همان حالت حساس احتضار به فرزند خویش امامحسن علیه السلام دعایی راتعلیم نمودهاند.
4 - آشنایی با علوم اهل بیت علیهم السلام
آشنا نمودن فرزندان با علوم اهلبیت علیهم السلام و سخنان و عقاید مربوط به آنان، از جمله عناصر مهم تربیت دینی در فرهنگ شیعی و علوی است. بر والدین ضروری است كه ضمن آشنا نمودن اجمالی آنان با مذاهب اسلامی عقاید حقّه شیعه را به آنان تعلیم دهند و بذر محبت اهلبیت علیهم السلام را در دلهای آنان بیفشانند و آنان را با معارف غنی، متقن و روشنگر اهلبیت علیهم السلام آشنا نمایند. تعلیم معارف و محاسن دانش ناب اهلبیت علیهم السلام به فرزندان آنها را در حریم امن عقیده قرار داده و از آثار شوم هجوم عقاید و اندیشه های ناپاك مصون ميدارد
تمام اين مسائلي كه عنوان شد بيان كننده جايگاه رفيع تربيت در اسلام و بهره گيري از الگويي عظيم چون امير مومنان مي باشد كه در تمام مراحل راه هاي ويژه اي براي هدايت رهروان راه حق دارند اميد به اينكه مردان ما نيز با پيروي از ايشان در تربيت فرزندان تمام تلاش خود را نموده و بهترين روش تربيتي را برگزينند.
