سید محمود هاشمی شاهرودی (زادهٔ ۲۴ مرداد ۱۳۲۷ در نجف – درگذشتهٔ ۳ دی ۱۳۹۷ در تهران) سیاست‌مدار ایرانی زادهٔ عراق، از مراجع تقلید شیعه،[۴][۵][۶] عضو فقیه شورای نگهبان (از سال ۱۳۷۳ تاکنون بجز ده سال ریاست قوه قضائیه)،[۷][۸] نائب رئیس اول مجلس خبرگان رهبری، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام بود. همچنین وی با حکم خامنه‌ای، رئیس مؤسسهٔ «دائرةالمعارف فقه اسلامی بر طبق مذهب اهل بیت» بود.[۹]

در مرداد ماه سال ۱۳۹۰ طی حکمی از طرف سید علی خامنه‌ای، هاشمی شاهرودی بعنوان رئیس هیئت عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه‌گانه منصوب شد و این سمت را تا پایان عمر عهده‌دار بود. هاشمی شاهرودی سابقه ریاست قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۸ و ریاست مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق را نیز داشت. درتاریخ ۲۳ مرداد ۱۳۹۶ طی حکمی از سید علی خامنه‌ای، هاشمی شاهرودی به عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد.[۱۰][۱۱]

محتویات

۱ زندگی‌نامه۱.۱ تولد و دوران کودکی
۱.۲ دوران تحصیل
۱.۳ بیماری و سفر به آلمان
۱.۴ وخامت حال
۱.۵ درگذشت
۲ مؤسس و رئیس هیئت امنا دانشگاه عدالت
۳ فعالیت‌های سیاسی
۴ ریاست بر قوه قضائیه۴.۱ تأسیس شوراهای حل اختلاف
۴.۲ تدوین لوایح قضائیه
۵ آثار
۶ پانویس
۷ منابع
۸ پیوند به بیرون
زندگی‌نامه
تولد و دوران کودکی
سید محمود هاشمی شاهرودی در سال ۱۳۲۷ در شهر نجف اشرف و در خانواده‌ای مذهبی و از سادات منسوب به حسین بن علی به دنیا آمد.[۱۲] پدرش سید علی حسینی شاهرودی، از استادان و بزرگان حوزه علمیه نجف بود.[۱۳] مادرش فرزند سید علی مددی موسوی قائنی از علمای دینی و از اهالی روستای سیدان استان خراسان جنوبی بود.[۱۴][۱۵]

دوران تحصیل
وی تحصیلات ابتدایی را در مدرسه علویه نجف به پایان رساند و سپس به تحصیلات حوزوی پرداخت. وی با توجه به هوش و توان علمی بالای خود توانست در مدتی اندک، دروس دوره سطح را به پایان برساند.[۱۶] پس از آن به درس سید محمدباقر صدر رفت. او تنها شخصی است که از صدر اجازهٔ اجتهاد کتبی دارد. وی در کلاس‌های درس سیّد روح‌الله خمینی و سید ابوالقاسم خویی هم حضور داشت.

بیماری و سفر به آلمان
پخش رسانه
 
اعتراضات پیرامون بیمارستانی که شاهرودی در آن بستری است؛ ۷ ژانویه/ ۱۷ دی.
هاشمی شاهرودی در اردیبهشت ۱۳۹۶ به دلیل بیماری در یکی از بیمارستان‌های تهران مدتی بستری شد. برخی دیگر از مقامات از جمله رهبر ایران از او عیادت کردند.[۱۷] پزشک معالج شاهرودی دلیل جراحی او را «بیماری گوارشی نسبتاً شایع» عنوان کرده بود. در دی ماه ۱۳۹۶ پسر شاهرودی اعلام کرد او برای ادامهٔ معالجات به خارج از کشور سفر کرده ولی به کشوری که او به آن رفته اشاره‌ای نکرد.[۱۸] روزنامه هانوفریشه آلگماینه در ۴ ژانویه ۲۰۱۸ گزارش داد محمود شاهرودی هم‌اکنون در بنیاد علمی بین‌المللی علوم مغز و اعصاب در هانوفر آلمان به سر می‌برد.[۱۹]

سپس خبرگزاری‌ها ضمن تأیید این خبر، عکسی از شاهرودی به همراه سمیعی که ریاست این مرکز را بر عهده دارد، منتشر کردند.[۲۰] هم‌زمان بسیاری از ایرانیان مقیم آلمان در برابر کلینیک علوم مغز و اعصاب دست به تظاهرات زدند.[۲۱] پس از این اعتراضات و نقدهای وارد شده به مجید سمیعی پزشک و جراح مغز و اعصاب ایرانی، ایشان با بخش فارسی بی‌بی‌سی مصاحبه‌ای انجام داد و در آن ادعا کرد که به دلیل دوری از سیاست، وی را نمی‌شناخته‌است.[۲۲] در ادامه هم با انتشار پستی در اینستاگرامش نوشت که «هر پزشکی که در معالجه بیمارش جنس، نژاد، گرایش جنسی، سیاسی یا هر مولفهٔ دیگری را لحاظ کند می‌باید کار طبابت را کنار بگذارد».[۲۳] با بالا گرفتن اعتراض‌ها گزارش شد که فولکر بک، عضو حزب سبزها و نمایندهٔ پیشین پارلمان آلمان، از محمود شاهرودی به صورت رسمی به اتهام «قتل» و «جنایت علیه بشریت» شکایت کرده‌است.[۲۴] اما شکایت به سرانجام مشخصی نرسید و هاشمی شاهرودی دو روز بعد خاک آلمان را به مقصد ایران ترک کرد.[۲۵] او بعداً در مصاحبه‌ای اعلام کرد که به اصرار پزشکان به آلمان سفر کرده و خودش مخالف آن بوده‌است.[۲۶] روزنامه‌های «بیلد» و «هانوفرشه آلگماینه» خبر از ابتلای او به تومور مغزی داده‌اند.[۲۷]

وخامت حال
در ۲ دی ۱۳۹۷ تعدادی از رسانه‌های فارسی‌زبان حال او را وخیم گزارش کردند.[۲۸] طبق نوشتهٔ ایسنا، شاهرودی پس از ۱۶ تیر ۱۳۹۷ دیگر در جلسات مجمع تشخیص مصلحت حضور نیافت.[۲۹]

درگذشت
سید محمود هاشمی شاهرودی در ۳ دی ماه ۱۳۹۷ در بیمارستان خاتم‌الانبیا تهران درگذشت.[۳۰][۳۱][۳۲][۳۳]

مؤسس و رئیس هیئت امنا دانشگاه عدالت
وی مؤسس و رئیس هیئت امنای دانشگاه عدالت نیز می‌باشد. ریاست این دانشگاه اکنون بر عهده محمدحسین بیاتی می‌باشد.

فعالیت‌های سیاسی
در سال ۱۳۵۳، حکومت وقت عراق با حمله به حوزه علمیه نجف، جمعی از علما به ویژه روحانیون ایرانی و شاگردان صدر را دستگیر و زندانی کرد. آقای هاشمی شاهرودی از جمله کسانی بود که روانه زندان شد اما پس از مدتی با وساطت مراجع وقت توانست آزاد شود.[۳۴]

سید محمود هاشمی شاهرودی پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ در ایران به ایران آمد و رابط سید روح‌الله خمینی و سید محمدباقر صدر گردید و پیام‌های مراجع تقلید ساکن شهر نجف را به روح‌الله خمینی می‌رساند. او همچنین تشکیلاتِ جامعه روحانیت مبارز و مجلس اعلای عراق را به راه انداخت و آن را مدیریت و سازمان‌دهی کرد.[۳۵]

 
سید محمود هاشمی شاهرودی سال‌ها از اعضای شورای نگهبان بود تا اینکه با حکم سید علی خامنه‌ای در ۴ مرداد ۱۳۷۸ به ریاست قوه قضائیه ایران منصوب شد و تا سال ۱۳۸۸ این منصب را در اختیار داشت. وی پس از محمد یزدی عهده‌دار این منصب شد. یزدی به مدت ده سال عهده‌دار این منصب بود.[۳۶] وی در سال ۱۳۷۸ به عضویت شورای عالی انقلاب فرهنگی درآمد و پس از پایان دوره ریاست در قوه قضائیه به عضویت در شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب گشت. همچنین در مردادماه سال ۱۳۹۰ سید علی خامنه‌ای در حکمی سید محمود هاشمی شاهرودی را به ریاست هیئت عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه‌گانه منصوب نمود.[۱۶]

علی‌اکبر ناطق نوری در خاطراتش مطرح می‌کند: «آیت‌الله سید محمود هاشمی شاهرودی نه جزء جناح راست و چپ بوده و نه در یک فراکسیونی می‌باشد …»[۳۷][۳۸] هاشمی شاهرودی به عنوان یکی از گزینه‌های احتمالی برای رهبری آینده جمهوری اسلامی محسوب می‌شد.[۳۹]

ریاست بر قوه قضائیه
تأسیس شوراهای حل اختلاف
تدوین لوایح قضائیه
یکی از برنامه‌های قوه قضائیه در دوره ریاست هاشمی شاهرودی تحت عنوان توسعه قضایی تدوین لوایح قضایی بوده‌است.

آثار
وی در زمینه‌های گوناگون کتاب‌هایی منتشر کرده‌است که برخی از آن‌ها به شرح زیر است:[۱۳][۱۶][۳۵]

بحوث فی علم الاصول (تقریرات درس‌های اصول شهید صدر در ۷ جلد)
اضواء و آراء: تعلیقات علی کتابنا بحوث فی علم الاصول (۳ جلد)
دروس فی علم الاصول
درسنامه اصول فقه (۵ جلد)
قاعده الفراغ و التجاوز
قراءات فقهیه معاصره (۲ جلد)
بحوث فی الفقه الزکاه (۴ جلد)
بحوث فی الفقه الخمس (۲ جلد)
بحوث فی الفقه المضاربه
بحوث فی الفقه الشرکه
بحوث فی الفقه الزراعی
کتاب الاجاره (۲ جلد)
موسوعه الفقه الاسلامی طبقا لمذهب اهل البیت علیهم السلام (تاکنون ۳۲ جلد)
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام (تاکنون ۵ جلد)
معجم فقه الجواهر (۶ جلد)
المعجم الفقهی لکتب الشیخ الطوسی (۶ جلد)
موسوعه الفقه المقارن (تاکنون ۶ جلد)
تحقیق و بازنگری کتاب الغدیر علامه امینی (چاپ جدید ۱۴ جلد)
منهاج الصالحین
مناسک الحج
استفتائات فی الحج
تدوین السیره النبویه و دراستها
محاضرات فی الثورة الحسینیة
الصوم، تربیة و هدایة
بایسته‌های فقه جزا
صحیفه عدالت
توضیح المسائل
استفتائات
رساله احکام جوانان
مناسک حج
احکام عمره مفرده
رسالت حسینی
تفسیر آیه «مودت ذی القربی»
حکومت اسلامی
جهان‌بینی اسلامی
پانویس
 
«اسامی منتخبان مجلس خبرگان رهبری در خراسان رضوی اعلام شد». خبرگزاری مهر، ۹ اسفند ۱۳۹۴. بازبینی‌شده در ۱۰ فروردین ۱۳۹۷.

«نتایج انتخابات خبرگان در استان خراسان رضوی». ایسنا، ۲۶ آذر ۱۳۸۵. بازبینی‌شده در ۱۰ فروردین ۱۳۹۷.

«خبرگان ۱۷/۹۰۰/۰۰۰». روزنامه همشهری (تهران: مؤسسه همشهری) سال ششم، ش. ۱۶۷۶ (۳ آبان ۱۳۷۷).

اعلام مرجعیت آیت‌الله هاشمی شاهرودی

هاشمی شاهرودی اعلام مرجعیت کرد

ورود رسمی آیت‌الله هاشمی شاهرودی به جرگه مرجعیت

اسامی اعضای شورای نگهبان از ابتدا تاکنون

ابقای سه تن از فقهای شورای نگهبان و انتصاب عضو جدید

“بذة من حياة آیت الله السيد محمود الهاشمى الشاهرودى". موسسة دائرة معارف الفقه الاسلامي طبقا لمذهب اهل البیت علیهم السلام. بازبینی‌شده در ٢٠١٨-١٢-٢٥.

پایان آخرین بازمانده حکیم فرارو

سید محمود هاشمی شاهرودی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی

«پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله العظمی هاشمی شاهرودی». پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله العظمی هاشمی شاهرودی. بازبینی‌شده در ۲۰۱۵-۰۲-۰۴.

زندگینامه آیت‌الله هاشمی شاهرودی

هاشمی شاهرودی از روستای ” سیدان” زادگاه جد مادری اش دیدن کرد

والده آیت‌الله هاشمی شاهرودی و مادر سه شهید درگذشت

زندگینامه: سید محمود هاشمی شاهرودی (1327-)

«عیادت رهبر ایران از هاشمی شاهرودی». euronews. 2017-05-13. بازبینی‌شده در 2018-01-05.

فردا، رادیو. «هاشمی شاهرودی برای «تکمیل دوره درمان» به خارج از کشور رفته‌است». رادیو فردا. ۲۰۱۷-۱۲-۲۳. بازبینی‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۰۵.

Zeitung, Hannoversche Allgemeine. „Iranischer Ex-Justizchef Mahmud Haschemi Schahrudi zur Behandlung in Hannover – HAZ – Hannoversche Allgemeine“. Hannoversche Allgemeine Zeitung. 2018-01-04. Abgerufen am 2018-01-05.

«هاشمی شاهرودی: مجبور شدم برای درمان به آلمان بروم» ‎(en-GB)‎. به کوشش BBC Persian. 2018. بازبینی‌شده در 2018-01-20.

«ویدیو: تظاهرات مقابل بیمارستان هاشمی شاهرودی در هانوفر | رادیو زمانه». به کوشش رادیو زمانه. 2018-01-06. بازبینی‌شده در 2018-01-20.

«مصاحبه با دکتر سمیعی دربارهٔ بستری شدن هاشمی‌شاهرودی» ‎(en-GB)‎. به کوشش BBC Persian. 2018. بازبینی‌شده در 2018-01-20.

«واکنش‌ها به مداوای هاشمی شاهرودی در آلمان؛ تظاهرات مخالفان، توضیح پروفسور سمیعی». یورونیوز، ۷ ژانویه ۲۰۱۸. بازبینی‌شده در ۵ فوریه ۲۰۱۸.

«آیا امکان محاکمه هاشمی شاهرودی در آلمان وجود داشت؟». بی‌بی‌سی فارسی، ۱۱ ژانویه ۲۰۱۸. بازبینی‌شده در ۵ فوریه ۲۰۱۸.

«هاشمی شاهرودی از آلمان فرار کرد | رادیو زمانه». به کوشش رادیو زمانه. 2018-01-11. بازبینی‌شده در 2018-01-20.

«توضیحات آیت‌الله هاشمی شاهرودی دربارهٔ سفر درمانی به آلمان». خبرگزاری تسنیم، ۲۴ دی ۱۳۹۶. بازبینی‌شده در ۱۶ بهمن ۱۳۹۶.

https://www.dw.com/fa-ir/دلایل-ناروشن-پنهانکاری-در-مورد-تومور-مغزی-هاشمی-شاهرودی/a-42055361

https://www.radiofarda.com/a/shahroudis-physical-situation-was-reported-harsh/29672349.html

https://www.isna.ir/news/97100201196/حال-آیت-الله-شاهرودی-مساعد-نیست

«محمود هاشمی شاهرودی درگذشت». euronews. ۲۰۱۸-۱۲-۲۴. بازبینی‌شده در ۲۰۱۸-۱۲-۲۴.

«خبرگزاری فارس - آیت‌الله هاشمی شاهرودی به لقاءالله پیوست+اطلاعیه بیت آیت‌الله». خبرگزاری فارس. 2018-12-24. بازبینی‌شده در 2018-12-24.

«آیت الله هاشمی شاهرودی درگذشت». ایران آنلاین، ۱۳۹۷/۱۰/۰۴. بازبینی‌شده در 1397/10/04.

«آیت‌الله هاشمی شاهرودی درگذشت فقدان فقیه نوگرا». روزنامه ایران، ۱۳۹۷/۱۰/۰۴. بازبینی‌شده در 1397/10/04.

«هاشمی شاهرودی، از مجلس اعلای عراق تا تشخیص مصلحت ایران». بی‌بی‌سی فارسی. 23 مرداد 1396.

زندگینامه آیت‌الله سید محمود هاشمی شاهرودی پایگاه اطلاع‌رسانی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم

David Menashri (2001). post revolutionary politics In iran. Frank Cass. p. 48.

خاطرات علی اکبر ناطق نوری

http://www.mashreghnews.ir/fa/news/58620/آیت‌الله-هاشمی-شاهرودی-کیست

فردا، رادیو. «هاشمی شاهرودی به دلیل «بیماری جدی» در هانوفر تحت درمان است». رادیو فردا. ۲۰۱۸-۰۱-۰۸. بازبینی‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۰۸.