پرسش : مصداق آیه96 سوره«مریم» چه کسى است؟
پاسخ اجمالی:
پاسخ تفصیلی: در آیه96 سوره«مریم» مى خوانیم(کسانى که ایمانآوردند و عمل صالح انجام دادند خداوند رحمان محبت آنان را در دل ها مى افکند)؛ «اِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدّاً».
در بسیارى از کتب حدیثو تفسیراهل تسنن (علاوه بر شیعه) روایات متعددى در شان نزول آیه«اِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدّا» از پیامبر اکرم(صلى اللهعلیه وآله) نقل شده است که: نشان مى دهد نخستین بار این آیهدر مورد على(علیه السلام) نازل گردیده است، از جمله:
«علامه زمخشرى» در «کشاف»، «سبط ابن جوزى» در «تذکره»، «گنجى شافعى»، «قرطبى» در تفسیر مشهور خود، «محب الدین طبرى» در «ذخایر العقبى»، «نیشابورى» در تفسیرمعروف خود، «ابن صباغ مالکى» در «فصول المهمّه»، «سیوطى» در «درّ المنثور»، «هیثمى» در «صواعق المحرقه»، و «آلوسى» در «روح المعانى» را مى توان نام برد که در ذیل به

تعداى از احادیث رسیده اشاره مى کنیم:
1 ـ «ثعلبى» در تفسیرخود از «برّاء بن عازب» چنین نقل مى کند رسول خدا(صلى الله علیه وآله) به على(علیه السلام) فرمود«قُلِ اللّهُمَّ اجْعَلْ لِى عِنْدَکَ عَهْداً، وَ اجْعَلْ لِى فِى قُلُوبِ الْمُوْمِنِیْنَ مَوَدَّهً، فَاَنْزَلَ اللّهُ تَعالى اِنَّ الَّذِیْنَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدّاً ».
(بگو خداوندا براى من عهدى نزد خودت قرار ده و در دل هاى مومنان مودتمرا بیفکن، در این هنگام آیه اِنَّ الَّذِیْنَ آمَنُوا… نازل گردید). (1)
عین همین عبارت یا با کمى اختلاف، در بسیارى از کتب دیگر آمده است.
2 ـ در بسیارى از کتب اسلامى این معنى از «ابن عباس» نقل شده که، مى گوید: «نُزِّلَتْ فِى عَلِىِّ بْنِ اَبِیْطالِب اِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدّا قالَ: مَحَبَّهً فِى قُلُوبِ الْمُوْمِنِیْنَ»
یعنى(آیه اِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا… درباره على بن ابى طالب(علیه السلام) نازل گردیده و معنى آن این است: خدامحبت او را در دل هاى مومنان قرار مى دهد). (2)
3 ـ در کتاب «صواعق» از «محمّد بن حنفیه» در تفسیراین آیه، چنین نقل مى کند: «لایَبْقى مُوْمِنٌ اِلاّ وَ فِى قَلْبِهِ وُدٌّا لِعَلِىٍّ وَ لاَِهْلِبَیْتِهِ»
(هیچ فرد با ایمانى پیدا نمى شود مگر این که در درون قلبش، محبت على و خاندان او است). (3)
4 ـ شاید به همین دلیل در روایت صحیح و معتبر از خود امیر مومنان على(علیه السلام) چنین نقل شده«لَوْ ضَرَبْتُ خَیْشُومَ الْمُوْمِنِ بِسَیْفِى هذا عَلى اَنْ یُبْغِضَنِی ما اَبْغَضَنِى وَ لَوْ صَبَبْتُ الدُّنْیا بِجَمّاتِها عَلَى الْمُنافِقِ عَلى اَنْ یُحِبَّنِى ما اَحَبَّنِى وَ ذلِکَ اَنَّهُ قُضِىَ فَانْقَضَى عَلى لِسانِ النَّبِىِّ الاْ ُمِّىِّ(صلى اللهعلیه وآله) اَنَّهُ قالَ لایُبْغِضُکَ مُوْمِنٌ وَ لایُحِبُّکَ مُنافِقٌ»
(اگر با این شمشیرم بر بینى مومن بزنم که مرا دشمن دارد هرگز دشمن نخواهد داشت و اگر تمام دنیا (و نعمت هایش) را در کام منافق فرو ریزم که مرا دوست دارد، دوست نخواهد داشت، این به خاطر آن است که پیامبر(صلى اللهعلیه وآله) به صورت یک حکم قاطع به من فرموده است: اى على! هیچ مومنى تو را دشمن نخواهد داشت و هیچ منافقى محبت تو را در دل نخواهد گرفت). (4)
5 ـ در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: پیامبر(صلى اللهعلیه وآله) در آخر نمازخود با صداى بلند به طورى که مردم مى شنیدند، در حق امیر مومنان على(علیه السلام) چنین دعامى کرد«اَللّهُمَّ هَبْ لِعَلِىٍّ الْمَوَدَّهَ فِى صُدُورِ الْمُوْمِنِیْنَ، وَ الْهَیْبَهَ وَ الْعَظَمَهَ فِى صُدُورِ الْمُنافِقِیْنَ فَاَنْزَلَ اللّهُ اِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا…»
(خداوندا! محبت على(علیه السلام) را در دل هاى مومنان بیفکن و همچنین هیبت و عظمت او را در دل هاى منافقان، در این هنگام آیهفوق و آیهبعد از آن نازل شد). (5)؛ (6)

پی نوشت:
(1). طبق نقل،«احقاق الحق»، جلد 3، صفحات 83 تا 86.
(2). طبق نقل،«احقاق الحق»، جلد 3، صفحات 83 تا 86.
(3). همان مدرك.
(4). -«روح المعانى»، جلد 16، صفحه 130 و«مجمع البيان»، جلد 6، صفحه 533، و همچنين«نهج البلاغه»، كلمات قصار، كلمه 45.
(5). «نور الثقلين»، جلد 3، صفحه 363.
(6). گرد آوري از کتاب: تفسیر نمونه، آيت الله العظمي مکارم شيرازي، دار الکتب الإسلامیه، چاپ بیست و پنجم، ج 13، ص 168.