موضوع:
آثار حمايت از توليدات داخلي از منظر اسلام
محقق:
خديجه قنبري
پاييز 91

مقدمه
خداوند وقتي جهان را آفريد و انسان را اشرف مخلوقات قرار داد و هدف غايتي داشت و آن اين است كه انسان به رشد و تعالي دست يابد و همچنين خداوند سفارش كرد به انسان تا در هر زمينه خودكفا و استقلال داشته باشد تا زمينه مادي و معنوي خويش را فراهم آورد. حمايت از توليدات داخلي از آن مسائلي است كه نه تنها موجب رشد و تعالي مادي و معنوي انسان مي باشد بلكه موجب خودكفايي و استقلال مي باشد. در جامعه اي كه افراد آن از توليدات داخلي حمايت كنند باعث رشد و شكوفايي آن جامعه در همه زمينه ها مي باشد و به عينه ما شاهد آن هستيم.

موضوع تحقيق حاضر آثار حمايت از توليدات داخلي از منظر اسلام است. توليد وسيله اي است كه در هر جامعه اگر از آن استفاده شود انسان به خودكفايي مي رسد و با توجه به آموزه هاي اسلامي مبني بر توليدات داخلي و همچنين توصيه مقام معظم رهبري «حفظ الله» در رابطه با توليدات ملي كه نه تنها باعث رشد مي شود بلكه آثار پر باري نصيب هر فرد و جامعه مي گردد و بدين جهت در اين تحقيق بر اساس آموزه هاي دين به تعريف و استقلال خودكفايي و همچنين به آثاري همچون كاهش فقر، رشد اقتصادي پرداخته شده است. در اين مقاله با بهره گيري از روايات و متون ديني به روش توصيفي و تحليلي نوشته شده است و روش گردآوري مطالب به صورت كتابخانه اي مي باشد.
كليد واژه: توليد، تكامل معنوي، كاهش فقر، استقلال، خودكفايي
اهميت حمايت از توليدات داخلي از منظر اسلام
در همه ي جوامع چه در گذشته و چه در حال برخورد آحاد جامعه از امكانات مادي از اهداف مهم بشر به شمار مي آيد، دين اسلام به عنوان يك دين كامل، سعادت بشر را در دنيا و آخرت مورد توجه قرار مي دهد و همچنين با ارتقاء معنوي و خداگونه شدن مي كوشد، انسان را از اسير شدن به ماديات برهاند، ولي بي اعتنايي به مسئله دنيا و اقتصاد را قبول ندارد. كشوري كه از نظر اقتصادي دچار مشكل است از منظر اسلام از همه ي ابعاد سياسي و اجتماعي آسيب پذير مي شود و همچنين و از همه لحاظ وابسته به كشورهاي بيگانه مي شود. از اين رو توصيه ي اسلام اين است كه اگر كشوري به دنبال پيشرفت است، بايد به توليدات داخلي اهميت دهد و همچنين اسلام توليدات داخلي كه منجر به اشتغال مي شود را يكي از مهم ترين پايه هاي اقتصادي قلمداد مي كند به گونه اي كه براي كارهاي توليدي به ويژه، كشاورزي، دامداري، كارهاي توزيعي و كسب اهميت بسياري قائل شده است و مردم را از بيكاري و تنبلي به شدت نهي مي كند1 و در اين امام صادق (ع) مي فرمايد:
«انّي لا بغض الرجل فاغراً فاه الي ربّه يقول : اللّهم ارزقني و يترك الطلب»2
من ناخشنودم از مردي كه دهانش را به سمت پروردگارش گشوده، مي گويد: مرا روزي ده ولي كار نمي كند.
از فرموده امام صادق (ع) فهميده مي شود كه انسان ها براي رسيدن به امكانات مادي و رفاهي بايد كار كنند و آن ميسر نمي شود مگر اينكه از توليدات داخلي حمايت شود. بنابر اين اسلام به توليدات داخلي اهميت ويژه اي قائل است به گونه اي كه پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) در همين راستا فرمودند:
«من أكل من كد يده، كان يوم القيامه في عداد الأنبياء و يأخذ ثواب الأنبياء؛»
هر كه از دسترنج خويش خورد، در روز قيامت در كنار انبيا باشد و از ثواب آنان برخوردار خواهد شد.3
همان طور كه از اين روايات و روايات هاي ديگر فهميده مي شود كه كار براي اسلام چقدر اهميت دارد كه در روز قيامت در كنار انبياء خواهد بود و دست يابي به اين نعمت بزرگ امكان پذير نخواهد بود مگر اينكه از توليدات داخلي حمايت شود كه نتيجه آن كار و رسيدن به اين حديث مي شود كه فرمودند از دسترنج خود بخوريد. حمايت از توليدات داخلي در يك جامعه داراي آثار بسيار زيادي از جهات متفاوت مي باشد كه اهم اين آثار به شرح ذيل مي باشد:
1-كاهش فقر
شريعت اسلام جهت مقابله با فقر، يكي از مهم ترين راهكارها را حمايت از توليدات داخلي مي داند، بديهي است كه اگر در جامعه از نيروي انساني حمايت نشود آنها نمي توانند به نحو احسن در جامعه ايفاي نقش كنند و به كار و فعاليت در جامعه مشغول شوند پس درآمد كافي نخواهند داشت، بنابراين باعث فقر مي شود. حال اگر از اين نيروي انساني حمايت شود در زمينه هاي مختلف به عنوان نمونه به آنها وامهاي بلاعوض بدهند و همين باعث درآمد آنها مي شود و فقر در جامعه كاهش مي يابد. بنابراين توسعه منابع انساني ما عامل توسعه پايدار و پشتوانه رشد بلند مدت اشتغال كشور ماست و همچنين افراد يك جامعه بايد از توليدات داخلي حمايت كنند، چرا كه تمامي افراد جامعه همانند يك زنجير هستند و اگر يكي از آنها سستي كند باعث جدا شدن زنجيره مي شود.
و همچنين امام رضا (ع) در اين زمنيه مي فرمايند:
«إنا وجدنا كلما أحلّ اللّه تبارك و تعالى ففيه صلاح العباد و بقائهم و لهم إليه الحاجة التي لا يستغنون عنها… و و وجدنا المحرّم من الأشياء لا حاجة بالعباد إليه و وجدناه مفسدا داعيا إلى الفناء و الهلاك … »
ما (با بررسي احكام) مي يابيم كه هر چه را خداوند متعال حلال شمرده است مايه ي صلاح و بقاي مردم است، و مورد نياز آنان به گونه اي كه نمي توانند از آن دست بردارند… و چيزهايي را حرام و ممنوع يافتيم كه مردمان را به آنها نيازي نيست؛ بلكه آن چيزها فسادآور است و نابود كننده و هلاكبار.4
از روايت روشن مي شود كه پديده ي فقر از نظر امام رضا (ع) عامل سلب شخصيت، قتل انسان و خرد كردن شخصيت او مي شود، در واقع كليد مشكلات همان فقر است، از اين رو مبارزه با آن و از ميان برداشتن علل و عوامل آن، تكليفي است كه همان طور كه گفتيم بر عهده ي فرد و جامعه است و همچنين از كلام امام رضا (ع) به خوبي روشن مي شود كه در نظام تكوين و جهان آفرينش، همه ي آنچه مورد نياز انسان و عامل بقاء و پايداري و زمنيه صلاح و هدايت اوست آفريده شده است و در دسترس او قرار گرفته است و اگر موانعي انساني همچون ظلم و خيانت و احتكار و نپرداختن به توليدات داخلي كه مهم ترين عامل براي مبارزه با فقر است پيش نيايد، ديگر كشورمان كمتر دچار فقر خواهد شد و همچنين به دليل آثار سوء اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي و بيكاري …، معمولاً دولت براي مقابله با اين مشكل و مهار كردن آن تلاشهاي بسياري مي كند، بدين ترتيب مي تواند گفت يكي از اهداف اقتصادي دولت، ايجاد اشتغال كامل و مبارزه با بيكاري است كه منجر به فقر مي شود و اهداف آنها ميسر نمي شود مگر اينكه دولت و مردم از توليدات داخلي حمايت كنند چرا كه باعث مي شود فعاليت هاي توليدكنندگان گسترش يايد و تمايل آنها به استخدام نيروي كار بيشتر شود، و اين خود باعث اشتغال مي شود و اشتغال باعث كاهش فقر مي شود5 و همچنين از يك سو، مصلحان اجتماعي و معلمان اخلاق و اقتصاددانان بر ضرورت حمايت و كمك اقشار ثروتمندان به فقرا و افراد كم درآمد تأكيد كرده اند و از سوي ديگر نهضت هاي اجتماعي و سياسي بزرگ با شعار براي بهبود زندگي فقرا شكل گرفته و گسترش يافته اند و از ديدگاه اقتصادي شعار اين نهضت ها به ثمر نمي نشيند و رفع فقر و حمايت از اقشار كم درآمد ممكن نيست، مگر اينكه توليدات داخلي بيشتر شود و اين راه باعث كاهش فقر مي شود، زيرا فقر گسترده مي تواند مانعي بر سر راه توسعه همه جانبه ي جوامع باشد.6
براي مقابله با فقر مستلزم بهبود وضعيت اقتصادي ، به ويژه در زمينه حمايت از توليدات داخلي است. انسان به مشابه ي مهم ترين عامل توليد به آموزش و تأمين اقتصادي- اجتماعي نياز دارد و هر گونه سرمايه گذاري در زمينه توليدات مهم به نظر مي رسد، زيرا باعث افزايش بهره وري نيروي كار و به تبع آن بالا رفتن درآمد ملي و اشتغال كامل مي شود و همان طور كه اشاره كرديم و اين خود باعث كاهش فقر در جامعه مي شود و آنچه باعث مي شود در جامعه افراد فقير وجود داشته باشند كم بودن توليدات داخلي در آن كشور است كه اين خود گاهي منجر به بيكاري و حتي گاهي روي آوردن افراد آن جامعه به شغلهاي كاذب مي شود. در واقع معناي آن، اين است كه شغل و درآمدي كه با نظام اقتصادي مطابقت داشته باشد را ندارد و به بيان ديگر اين گونه شغل ها نه تنها موجب فقر در جامعه مي شود بلكه در نظام اقتصتادي نتيجه مطلوبي نخواهد داشت مانند سيگار فروشي و … و دولت و افراد با حمايت كردن از توليدات داخلي مي توانند عامل فقر كه آن بيكاري است را از بين ببرند.
2-استقلال
نمونه ديگر آثار حمايت از توليدات داخلي، استقلال است كه باعث مي شود افراد آن كشور به استقلال برسند. اسلام يك نظام معنوي صرف نيست، كه تنها به استقرار عقيده در دلهاي مسلمانان و انجام امور فردي دين اكتفا كند و مأموريت خود را به پايان يافته بداند، بلكه اسلام يك روش عملي براي زندگي شرافتمدانه همراه با عزت و اقتدار جامعه است و با هرگونه سلطه سياسي و فرهنگي و اقتصادي بر مقابله برمي خيزد.7 يك جامعه مستقل اقتصادي ممكن است احتياج به وارد كردن برخي كالاها داشته باشد. اما تأمين اين نياز تكيه بر سايه جوامع ندارد، ناگزير به باج دادن يا سر فرود آوردن نيست، بلكه در روابطي سالم، برخي از محصولات خود را مي دهند و توليدات ديگران را مي ستانند البته بدون وابستگي و حفظ استقلال كشورشان.
استقلال اقتصادي را مي توان از آيات قرآن دريافت كرد. از اطلاق برخي از آيات و لازمه ي برخي ديگر، لزوم استقلال اقتصادي فهميده مي شود. به عنوان نمونه
«وَلَن يَجْعَلَ اللّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلاً»
هرگز خداوند هيچ راهي را براي حاكميت و سلطه كافران بر مؤمنان قرار نداده است. 8
غالب فقهاي بزرگ اسلام، براي نفي هرگونه سلطه كافران بر مسلمانان مي بايد كه كافران بر آن ها مسلط نشوند و هر عملي كه منتهي به سلطه ي كفار شود نامشروع است. از جمله راه هاي سلطه كفار بر مؤمنين سلطه ي اقتصادي است و اين ميسر نمي شود مگر اينكه از توليدات داخلي حمايت شود. متأسفانه در اين روزگار سلطه ي اقتصادي بيگانگان بر مسلمانان تحقق يافته است و اين واقعيت تلخ به دليل عمل نكردن مسلمانان به مقتضاي ايمان است. مطابق متضاد از اين آيه مؤمنان وظيفه دارند تلاش كنند و خود را از وابستگي ها- از جمله وابستگي اقتصادي- رهايي دهند و اين مسئله فقط با حمايت كردن از توليدات داخلي امكان پذير است و همچنين خداوند در اين باره مي فرمايد:
«وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّة»
براي مقابله با آنان- كفار و مشركان- آن چه مي توانيد نيرو آماده كنيد.9
سايق آيه نشان مي دهد كه درباره ي جنگ است و طبعاً مهم ترين نيرو براي مقابله با دشمن نيروي نظامي است. اما كلمه ي (مِنْ قُوَّة) هر نيرويي را شامل مي شود. نيروي اقتصادي براي رويارويي با دشمن از اهميت ويژه اي برخوردار است. به خصوص در جنگ هاي امروز كه قدرت اقتصادي يكي از دو طرف جنگ در سرنوشت آن نقش بسزايي دارد.10
رسيدن به استقلال، همراه با اقتدار اقتصادي به طور كلي انجام بسياري از تكاليف فردي و اجتماعي است به حمايت از توليدات ملي و همچنين به فراگيري علوم و تكنولوژي پيشرفته روز وابسته است، بي ترديد تا زماني كه مسلمانان نيازمند دانش و تكنيك بيگانگان باشند و از توليدات داخلي خود حمايت نكنند و حتي براي دفاع از خود به سلاحهاي دشمنان روي آورند، براي هميشه در حاشيه مي مانند و نه تنها به استقلالي نمي رسند، بلكه به اكراه يا اجبار، براي آنها تصميم مي گيرند و آنان را همانند برده و اسيري كه هيچ اختياري از خود ندارند، آلت دست خود قرار مي دهند.11 براي اينكه به چنين برهاني دچار نشويم بايد به سخنان امام (ره) و بزرگان جامعه عمل بپوشانيم. ايشان دولتمردان و مردم عزيز را به حمايت از توليدات داخلي فراخوانده است و آنچه را كه خود لازم دارند بسازند ما امروز بايد به سفارشات امام (رحمه الله عليه) مد نظرشان بود بريم و از مسير حق منحرف نشويم و همچنين به استقلال در كشور دست يابيم. حضرت امام (رحمه الله عليه) در وصيت خود فرازهايي را به حمايت از توليدات داخلي اختصاص داده است كه اجراي آن منجر به استقلال كشور مي شود و در اين جا خالي از لطف نيست كه به قسمتي از وصيت نامه آن كبير انقلال بپردازيم.
با ارداده مهم و فعاليت و پشتكار خود به رفع وابستگي ما قيام كنيد و بدانيد كه نژاد آريا و عرب از نژاد اروپا و آمريكا و شوروي كم ندارند و اگر خودي خود را بيابيد و يأس را از خود دور كنيد و چشمداشت به غير خود نداشته باشيد در دراز مدت قدرت همه كار و ساختن همه چيز را داريد و آن چه انسانها شبيه به اينان به آن رسيده اند شما هم خواهيد رسيد به شرط اتكال بر خدا و اتكاء به نفس و قطع وابستگي به ديگران و حمايت از توليدات داخلي و در اثر محاصره اقتصادي و جنگ تحميلي خود جوانان عزيز ما قطعات محل احتياج را ساخته و با قيمت ارزان عرضه كرده و رفع احتياج نمودند و ثابت كردند اگر خود بخواهيم مي توانيم ان شاءالله.12 از سخنان امام (رحمه الله عليه) برداشت مي شود كه استقلال در كشور چقدر اهميت دارد و از سخنان ايشان متوجه مي شويم كه اين امر در راستاي حمايت از توليدات داخلي ميسر است.
3-خودكفايي
يكي ديگر از آثار حمايت از توليدات داخلي خودكفايي است. مقصود از خودكفايي اين است كه جامعه بتواند نيازمندي هاي خود را در حد بالايي از رفاه توليد كند و ناگزير به وارد كردن كالا از خارج نباشد. البته ممكن است ترجيح دهند بعضي از نيازهاي خود را از خارج تأمين كنند، به اين سبب كه هزينه تهيه ي آن در داخل بيشتر مي شود و با وارد كردن آن ها، اين جامعه مي تواند امكانات خود را در راه مفيدي به كار گيرد، در اين صورت با خودكفايي سازگار نيست، زيرا جامعه قدرت لازم براي توليد آن كالا را دارد. اصولاً جامعه اي كه توانايي تأمين نيازمندي هاي خود را در سطح عالي رفاه داشته باشد خودكفاست زيرا ممكن است كشوري به توليدات داخلي اكتفا كند ولي وضعيت فقيرانه اي داشته باشد در اين حال كشور كفا نيست، بلكه در خودكفايي، توانمندي و اقتدار نهفته است.
جامعه خودكفا، روي پاي خود ايستاده است، اين ايستادگي بدون حمايت از توليدات داخلي امكان پذير نيست و همان طور كه در قسمت بالا اشاره شد خودكفايي به اين است كه يك جامعه همه نيازهاي خود را تأمين كند و نيازي به وارد كردن كالا از خارج نداشته باشد. اما استقلال اعم از اين است كه همان طور كه اشاره كرديم. اما خودكفايي بيش از اين است چون يك جامعه خودكفا مي تواند همه ي نيازهاي خود را هرچند با هزينه بيشتر تأمين كند.13
و همچنين از لوازم ايمان بي نيازي اقتصادي از كفار و خودكفايي مسلمانان است، زيرا نياز، هميشه ملازم با ذلت و اسارت است و ملتي كه بخواهد عزيز و سربلند زندگي كند، بايد خود را از نياز به ديگران برهاند. از اين رو مسلمانان موظفند براي حفظ اعتبار و حيثيت جامعه اسلامي از هرگونه عملي كه راه نفوذ كفار و بيگانگان را براي تسلط بر مسلمانان مي گشايد و خودداري كنند و راههاي نفوذ آنان حمايت از توليدات داخلي است و اين باعث تأمين نيازمنديهاي اقتصادي است، اعمال سياست اقتصادي خودكفايي و همياري و مشاركت تمامي اقشار جامعه در مقطع وابستگي و بستن راههاي نفوذي آنان تأثيري اصولي دارد و از مهم ترين مسئوليت هاي امت اسلامي است. مسلمانان بايد با برنامه ريزي هاي اقتصادي به خودكفايي برسند به اين معنا كه توان رفع نيازهاي خود را دست كم در سطح توليدات داخلي و استراتژيك با تأمين سطح مطلوب از رفاه براي افراد جامعه مطرح كرده است14 و آن حمايت از توليدات داخلي است. مسلماً نه تنها حمايت از توليدات داخلي اقتصاد كشور را مستحكم مي كند بلكه باعث خودكفايي در جامعه مي شوند و همچنين هم اكنون تمامي كشورها به جايگاه كشورمان در توليدات داخلي پي برده اند. در اين شرايط كشورهاي بيگانه سعي دارند با تحريم، قدرت ايران را مهار كنند و همان طور كه امام (ره) ضرورت عزت مسلمانان را در گرو حمايت از توليدات داخلي مي دانست و اين خود راهي براي مقابله با تحريم است چون ما به وسيله ي آن به خودكفايي مي رسيم. نمونه هايي از خودكفايي كشورمان كه از طريق حمايت از توليدات داخلي به وجود آمده است را به احضارتان مي رسانيم. توليد بيش از 5 ميليون تن فولاد خام ملي چهار ماه گذشته. در چهار ماه ابتداي سال 91 انجام گرفت (بهبود افزايش كيفيت خدمات دهي در قطار، بيش از 100 هزار ميليارد تومان ذخيره ارزي در صندوق توسعه ملي، محمدرضا فرزين رييس هيأت عامل صندوق، صندوق توسعه ملي اعلام كرد كه منابع اين صندوق به 40 ميليارد دلار رسيده است و تا پايان سال جاري به 50 ميليارد دلار افزايش مي يابد. اين آمار نشان مي دهد كه كشور ايران چند درصد توليدات داخلي خود را بالا برده است كه خود باعث خودكفايي در كشور شده است.15
4-تكامل معنوي
توليدات داخلي باعث افزايش اشتغال مي شود و اين خود منشأ تكامل معنوي مي باشد و اسلام انسان را به سعي و تلاش در رابطه با اين مسئله تشويق مي كند.
معنويت، مجموعه ي صفات و اعمالي است كه حال و شور و جاذبه قوي و شديد و در عين حال منطقي و صحيح را در انسان به وجود مي آورد تا او را در سير به سوي خداي يگانه و محبوب عالم، به طور اعجاب آور پيش ببرد. اين حالت دروني به واسطه ي زمينه سازي هاي مختلف در انسان پديد مي آيد و بستر به شدت و ضعف آن، سرعت و ميزان قرب الي الله تحقق مي يابد و يكي از آن زمينه ها مي تواند كار باشد.16
امام باقر عليه السلام در اين باره مي فرمايند «موسي گفت: پروردگارا از كدام يك از بندگانت بيشتر نفرت داري؟ خداوند فرمود: آن كسي كه شب هنگام چون مردار است و روز بيكار».17 در واقع ارتباط بين انسان و توليدات داخلي كه باعث به وجود آمدن كار در افراد مي شود، ارتباط متقابلي مي باشد. بدين گونه كه انسان انواع متفاوتي از كار را مي آفريند و هر يك از اين انواع كارها شخصيت انسان را تكوين مي دهد. بنابراين فعاليت انسان بايد هدفمند و صحيح باشد تا شخصيت او را در ابعاد مختلف از جمله معنوي متعال سازد تا او را به فردي واقع بين و دلسوز و متعهد و مستعد تبديل كند چرا كه حمايت از توليدات داخلي باعث اشتغال كامل و اشتغال خود بزرگترين مانع در مسير انحرافات اخلاقي و تربيتي است. كسي كه اهل كار و تلاش نيست بهره كمتري از اجر معنوي نصيبش مي شود و خداوند در اين راستا مي فرمايد: «وَأَن لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى» همانا نيست براي انسان بهره اي جز سعي و تلاش.18 در واقع خداوند بهره بردن از نعمتهاي مادي و معنوي را جز از راه تلاش نمي داند و همچنين امام باقر (عليه السلام) مي فرمايند:
«إنّی لَأَبغَضُ الرَّجُلَ ـ أو أبغَضُ لِلرَّجُلِ ـأن یَکؤنَ کَسلانا عَن أمرِ دُنیاهُ ،ومَن کَسِلَ عَن أمرِ دُنیاهُ فَهُوَ عَن أمرِ آخِرَتِهِ أکسَلُ »
از مردي نفرت دارم كه در كار دنياي خود تنبل باشد، آن كس كه در كار دنياي خويش تنبل باشد در آخرتش تنبل خواهد بود.19
و در نهج البلاغه از اميرالمؤمنين علي (عليه السلام) نقل شده است كه مي فرمايند: انسان هاي متقين به دنبال روزي حلال مي روند20 و منظور حضرت اين است كه تا توشه اي براي آخرتشان باشد چرا كه دنيا پلي است براي آخرت و در واقع انسان نبايد بيكار بماند چرا كه اوقات فراغت زيادي دارد و به خاطر همين انرژي پتانسيل خود را مجبور است در جاي ديگري مصرف كند و اين انرژي كه در مسير صحيح استفاده نشده است بهترين منبع براي انحرافات مي شود. امام علي (عليه السلام) در اين راستا مي فرمايد:
اگر ذهن و قلب انسان، رها و بدون برنامه باشد، به وسوسه هاي بد و شيطاني گرفتار مي شود و اگر فعاليت هاي جسماني و بدني در انسان دچار ركود و تنبلي شوند راه براي ارتكاب باز خواهد شد.21
از كلام علي عليه السلام برداشت مي شود كه انسان نبايد زياد اوقات فراغت داشته باشد چرا كه فراغت بيش از حد، معنويت انسان را از بين مي برد و روح انسان را آلوده مي كند ولي كار نقش بسيار مهمي در جلوگيري از فساد فكري و جسمي دارد و زماني كه روح انسان در معرض چنين خطري افتاد به وسيله ي حمايت از توليدات داخلي كه موجب كار مي شود جلوگيري مي گردد و ثمر درخت معنويت (تقوا و ايمان) به بار مي نشيند و به عينه شاهد رشد معنوي در چنين جامعه اي خواهيم بود.
نمونه ديگر از آثار حمايت از توليدات داخلي رشد اقتصادي است.
5-رشد اقتصادي
اسلام دين كار و كوشش مي باشد و در سواي اين كار و كوشش است كه رشد مي كند در واقع رشد اقتصادي امري اكتسابي است كه خود انسان با حمايت از توليدات داخلي به اين امر مهم دست مي يابد در واقع اگر جامعه توليدات داخلي خود را بالا ببرد جامعه ثروتمندي خواهد داشت، به يك قطب اقتصادي تبديل مي شود (حمايت از توليدات داخلي، كار مضاعف را در پي داشت و كار توليد را و اين توليد بيش از اندازه صادرات در پي خواهد داشت و همين مسئله بي نيازي در دنيا اقتصاد را به وجود خواهد آورد و اين يعني قدرت و اين قدرت عزت و افتخار به افراد آن جامعه مي دهد.22 فزوني توليدات در توليد اسلامي با توليد سرمايه داري تفاوت هاي اساسي دراد كه به شرح ذيل مي باشد:
5:الف: تفاوت بنيادين توليدات اسلامي و سرمايه داري
توليد سرمايه داري و تكاثري عبارت است از سود و به دست آوردن مال تصاعدي با تبليغات ظاهر دار و ترجع مصرف هاي كاذب و مكيدن خون مردم و بهره برداري از بازارها، بدون آنكه مردمان غير ثروتمند- كه اكثريت مردم را تشكيل مي دهند- در نظر گرفته شده باشند، سرمايه گذار چيزي را توليد مي كند كه سود بيشتري داشته باشد و و بر ربح توليدكننده بيفزايد و به همين جهت اين گونه كالاها را بيشتر توليد مي كند و اين گونه توليدات اغلب اجناسي است تجملي و اشرافي، بدينگونه نظام تكاثري و سرمايه داري، توليد قواي سالم را به توليد تجملي و اشرافي نادرست تبديل مي كند تا بهتر بتواند به هدف هاي خود برسند و خريداران را در معرض مكيدن و بهره كشي قرار دهد. اين توليدكنندگان مصرف كردن اجناس و كالاي تجملي و اشرافي را بر مردمان تحميل مي كنند و مصرف كنندگان را گرفتار مي سازند و در صورتي كه از اين شادمانند كه به سودهاي كلان فراوان دست يافته اند.23
اما بايد توجه داشت كه در نظام اقتصادي اسلام در بخش توليدات چنين امتيازي به معناي سودجويي و ذخيره طلبي است و تفسير اسلام از توليد داخلي فقط به معناي رفع نيازها و خدمت به انسان مي باشد، خداوند متعال كار چنين كساني را مورد مدح خود قرار داده است
(رجال لا تلهيهم تجارة ولا بيع عن ذكر الله)
مرداني كه كسب و تجارت آن ها را از ياد خدا غافل نمي كند.24
از اين كلام به طور بديهي فهميده مي شود كه اگر انسان ها ياد خداوند باشند در حين كار كردن مسلماً كاري را كه به ضرر و ضايع كردن حقوق انسان باشد انجام نمي دهند. كشوري كه در آن انسان هايي زندگي مي كنند خلاق و با ايمان هستند كه در حال حاضر مورد تحريم قرار گرفته اند اما به جهت حمايتشان از توليدات داخلي تن به خواسته پليد آن ها نمي دهند، بلكه به توليدات داخلي خود مي گمارند تا آن چيزهايي كه مورد تحريم قرار گرفته اند را در داخل كشورشان توليد كنند و به عينه ما شاهد موقعيتهاي ايرانيان بوديم از چيزهايي كه مورد تحريم قرارد دارند مانند بنزين، بلكه ما نه تنها بنزين مورد نياز خود را توليد كرديم بلكه صادر كننده آن نيز شديم و اين يكي از نمونه هاي حمايت از توليدات داخلي مان است كه به رشد اقتصادي منجر شده است. بنابراين يكي از رهاوردهاي حمايت از توليدات داخلي رشد اقتصاد اسلام براي آن جامعه است.25
نتيجه
توسعه و پيشرفت براي هر انساني در هر زمينه لازم و ضروري مي باشد و در سطح يك كشور و رسيدن به خودكفايي و تكامل توليدات داخلي و در سايه آن همه استعدادهاي انساني شكوفا مي گردد تا به سوي كمال مطلق راه برد و به سعادت ابدي و پايدار دست يابد. توليدات داخلي تنها مقدمه اي براي رسيدن به همين هدف است كه با استفاده از توليدات داخلي به رشد و توسعه و استقلال و خودكفايي در جامعه منتهي مي شود و همين عوامل زمينه ساز قدرت بالاي اقتصادي و كمال معنوي و فزوني امكانات رفاهي بالا مي باشد و از وابستگي به كشورهاي غربي و متكي به غير جلوگيري مي نمايد.
پيشنهادات
1.فرهنگ سازي صحيح در زمينه رسانه ملي و موسسات فرهنگي
2.استفاده از افراد متعهد و متخصص در كارهاي توليدي
3.كنترل و نظارت مستمر دولت در واحدهاي توليد
4.دادن امكانات اقتصادي به مخترعان كشور
5.وارد نكردن اجناس خارجي
6.افزايش توليدات داخلي با جنس مرغوب
7.حمايت از حوزه بسيار مهمي به نام «صنعت گردشگردي» مي تواند يكي از مهم ترين اقدامات در راستاي حمايت از كار و سرمايه ايراني باشد.
پي نوشت ها
1.مقاله، آثار كار و همت مضاعف از منظر اسلام پاييز 89
2.حسين، نوري، متدرك الوسائل، قم، موسسه آل البيت1408 ه.ق، ج13 ص15 و محمد حسن حر عاملي، وسائل الشيعه، قم، موسسه آل البيت 1409ه.ق، ج17 ص27 و محمدبن علي بن ابن بابويه، صدوق، من لا يحضر الفقيه، قم، جامعه مدرسين،1413 ه.ق ج3 ص192
3.حسين، نوري، همان ج13 ص24
4.محمد، حكيمي، معيارهاي اقتصادي در تعاليم رضوي (عليه السلام)، ناشر: موسسه بوستان كتاب، نوبت چاپ سوم 1388 ص158
5.محمد، حكيمي، همان ص160
6.علم اقتصاد ص59
7.مهندس محسن، عباس نژاد، قرآن و اقتصاد، تهيه شده در مراكز اطلاع رساني و كتابخانه تخصصي قرآن و علوم همكاران پژوهشي، دكتر محمدرضا لطفي پور، محمدكاظم شريفي، ناشر: موسسه انتشاراتي بنياد پژوهشهاي قرآن حوزه و دانشگاه نوبت چاپ اول، پاييز1384 ص196
8.نسا/141
9.انفالگ60
10.سيد حسين اسحاقي، مباني و راهبردهاي جهاد اقتصادي، ناشر: مركز نشر ما وابسته به مركز حوزه مديريت خواهران، چاپخانه نگارش ص98
11.مهندس محسن، عباس نژاد، همان ص196
12.سيد محمد شفيعي مازندراني، رهنمودهاي جاودانه، ناشر: ماجر(وابسته به مراكز مديريت حوزه علميه خواهران)، چاپ: هشتم ص55
13.سيد حسين، اسحاقي، همان، ص 96
14.مهندس محسن، عباس نژاد، همان، ص 197و 198
15.مجله، آفتاب، هفته نامه نهاد رياست جمهوري، سال دوم، شماره 98، 1 شهريور 1391، ص25
16.اداره تبليغات نمايندگي ولي فقيه در سپاه، معنويت بار مبنا و دخيره لازم، عوامل افزايش، نوبت چاپ: سوم، 1386 ص18
17.محمد باقر، مجلسي، بحارالانوار، بيروت، لبنان، موسسه دار الوفاء 1404 ه.ق، ج13 ص354
18.يار محمدي، مقاله، آثار كار و همت مضاعف از منظر اسلام، پاييز89 ص 12 و13
19.نجم/39
20.محمدبن حسن، حر عاملي، همان، ج17 ص58 و ابي جعفر محمد ابن اسحاق كليني، همان، ج5 ص 85
21.نهج البلاغه، خطبه 184
22.ابن ابي الحديد، مقنه يي، شرح نهج البلاغه، قم، مكتب آيت الله ال النجفي، 1404 ج 3 ص303
23.حسن، صنعتكار، اخلاق در بازار قم، دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم، 1375 ج2 ص37
24.محمدرضا، محمد، علي، حكيمي، همان ج6 ص27
25.نور/37
26.جمشيد، پژوهاني، كليات علم اقتصاد، تهران دانشگاه پيام نور، 1387 ج11 ص422-423
فهرست منابع
•قرآن كريم
•نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتي، قم، فصايح، 1386 ج1
1.نوري، حسين، متدرك الوسائل، قم، موسسه آل البيت1408 ج13: نرم افزار جامع الاحاديث نور
2.پژوهاني، جمشيد، كليات علم اقتصاد، تهران دانشگاه پيام نور، 1387 ج1
3.حكيمي، محمدرضا، محمد، علي، ترجمه الحياه، ترجمه احمد آرام، تهران، دليل ما، 1386 ج5، جلدات 6 و 5
4.سبحاني، جعفر، رمز پيروزي مردان بزرگ، قم، نسل جوان، 1375
5.صدوق، محمدبن علي بن ابن بابويه، ، من لا يحضر الفقيه، قم، جامعه مدرسين،1413 ه.ق ج3 ، نرم افزار جامع الاحاديث نور
6.صنعتكار، حسن، اخلاق در بازار قم، دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم، 1375 ج2
7.عاملي، محمد حسن ، وسائل الشيعه، قم، موسسه آل البيت 1409ه.ق، ج17، نرم افزار جامع الاحاديث نور
8.عباس نژاد، محسن، راهنماي پژوهش در قرآن و علوم روز قرآن و اقتصاد، بنياد پژوهشهاي قرآني حوزه و دانشگاه، 1384
9.مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، لبنان، موسسه دار الوفاء 1404 مجلات 13 و45و 70، نرم افزار جامع الاحاديث نور
10.محمد حكيمي، معيارهاي اقتصادي در تعاليم رضوي عليه السلام، ناشر: موسسه بوستان كتاب، چاپ سوم 1388
11.سيد حسين اسحاقي، مباني و راهبردهاي جهاد اقتصادي، ناشر: مركز نشر ما وابسته به مركز حوزه مديريت خواهران، چاپخانه نگارش
12.اداره تبليغات نمايندگي ولي فقيه در سپاه، معنويت بار مبنا و دخيره لازم، عوامل افزايش، نوبت چاپ: سوم، 1386
13.مجله، آفتاب، هفته نامه نهاد رياست جمهوري، سال دوم شماره 98-1
14.مقاله، يارمحمدي، آثار كار و همت مضاعف از منظر اسلام، پاييز 89