آنچه در زندگی حضرت معصومه سلام الله علیها به عنوان یک شاخص نمود دارد، این است که حضرت با توجه به این که یک دختر بودند، توانستند به درجات و مقامات عالیه برسند و از این جهت برای دختران الگویی شایسته قرار گیرند. حجب و حیای دخترانه ی ایشان و رعایت عفت و پاکدامنی در تمام مراحل عمر شریفشان برای تمام بانوان مسلمان مثال زدنی است، عبودیت و بندگی خالصانه ی ایشان در محضر خداوند متعال که منجر به دریافت لقب معصومه از جانب امام رضا علیه السلام شد، همچنین مراتب بالای علمی ایشان نشان دهنده ی این است که دختران برای رسیدن به چنین مقاماتی چیزی کمتر از مردان و پسران ندارند چنانچه ایشان بعد از امام رضا علیه السلام در بین تمام خواهران و برادران خود بالاترین مقام و مرتبه علمی و تقوا را دارا بودند. (سپهر، ناسخ التواریخ «امام کاظم علیه السلام»، ج3، ص68)

رعایت عفت و پاکدامنی
از آنجا که حضرت معصومه سلام الله علیها در بیت امامت متولد شد، از رهنمودهای امامان معصومی چون حضرت موسی بن جعفر و علی بن موسی الرضا علیهمالسلام بهره مند شد، ایشان به عنوان یک دختر آن هم در شرایط سخت سیاسی و اجتماعی که هارون الرشید درست کرده بود، خویش را از ناپاکی ها دور نگاه داشت.
عفت و حیای ایشان بود که باعث شد در هجرتی که برای دیدن برادر عزیزشان، با عده ای از یاران آن حضرت داشتند هیچ نمونه ی بی عفتی در تاریخ از وی مشاهده نشود. همچنین ایشان در مدت هفده روزی که در قم بودند، در حجره ای از یاران ولایت، خلوتگاهی جهت راز و نیاز با معبود خویش قرار داده بودند و این نشانه پاکدامنی ایشان بود که به دور از چشم نامحرم به راز و نیاز بپردازند. (ر.ک: محمد بیگی، فروغی از کوثر: زندگینامه حضرت فاطمه معصومه علیها السلام، ص33)

عبادت در همه مراحل زندگی
یکى از عالی ترین نمونه هاى بندگى خدا در خاندان ولایت و امامت، کریمه اهل بیت فاطمه معصـومه سلام الله علیها است. عبادت و شب زنده دارى او هفده روزه اش در واپسین روزهاى عمر شریفش، گوشه اى از یک عمر عبودیت و خضوع و خشوعش در برابر ذات پاک الهى را نشان می دهد. این عبادت در حجره ای در منزل مـوسى بن الخزرج بود که به بیت النور معروف گردید، این عبودیت را از زیارت نامه ای که به مقام ایشان نسبت داده می شود، می توان استنباط کرد. در این زیارتنامه، امام رضا علیه السلام حضرت معصومه سلام الله علیها را به شش لقب ملقب فرموده اند: السَّلامُ عَلَیک اَیّتُهَا الطّاَهرَةُ الحَمیدَة البَرَّةُ الرَّشیدَةُ التَّقیة النَّقیة؛ سلام بر تو ای بانوی پاک و ستایش شده، نیکوکردار و هدایت شده، پرهیزگارِ وارسته. (مجلسی، بحارالانوار، ج 102، ص 266)

کسب مراتب علم و معرفت
حضرت معصومه سلام الله علیها در خاندانی که سرچشمه علم و تقوا و فضایل اخلاقی بود، تربیت یافت. در میان فرزندان امام موسی کاظم علیه السلام بعد از حضرت رضا علیه السلام حضرت معصومه سلام الله علیها از نظر علمی و اخلاقی والاترین مقام را دارد. این حقیقت از اسامی و القاب و تعریف ها و توصیفاتی که ائمه علیهم السلام از وی نمودند هویداست. (گروهی از نویسندگان، مجموعه آثار، شماره18، زائر، 1384، ص7)
به طور مثال حضرت امام موسی کاظم علیه السلام آنگاه که حضرت معصومه سلام الله علیها در سن هفت یا هشت سالگی (در زمان غیبت پدر بزرگوارشان) پاسخ زائران قمی را نوشت و نگاه امام موسی کاظم علیه السلام به آن پاسخ ها افتاد سه بار فرمود: فداها ابوها. [2]

کسب مقام عصمت
گرچه مقام عصمت از گناه و مصون بودن از لغزشها «در عین قدرت بـر خطا» مقامى است خاص انبیاء عظام و اوصیاء آنان به ویژه چهارده معصـوم علیهم السلام؛¬¬ ولى بودند کسانى که به دلیل طاعت و بنـدگـى مخلصانه و اطاعت و پیروى کامل از رهروان راه پاکـى و وارستگـى به درجه اى از تقـوى و طهارت روحـى رسیدند که از معاصى و رذایل اخلاقى دور مانده و دامـن روح و جان خویش را از ناپاکى ها زدودند.
نام حضرت معصومه سلام الله علیها، فاطمه کبری بوده است، اما ایشان در زیر سایه برادر، به مقامات علمی و معنوی حائز اهمیتی دست یافتند تا آنجا که حضرت رضا علیه السلام به ایشان لقب معصومه را داد. طبق روایتی از امام رضا علیه السلام آمده است: «مَن زارَ المَعصومة بِقُم کَمَن زارَنی هر کس معصومه را در قم زیارت کند، همانند کسی است که مرا زیارت نموده است.» (سپهر، ناسخ التواریخ «امام کاظم علیه السلام»، ج 3، ص 68) این حدیث شریف دلالت بر عصمت حضرت معصومه سلام الله علیها دارد. (رک: مهدی پور، کریمه اهل بیت ص 32 تا 42) و بر اساس قاعده معروف «تعلیق حکم به وصف مشعر بر علیت است» دلالت حدیث شریف بر عصمت حضرت معصومه سلام الله علیها بی تردید خواهد بود. (همان)