موضوع:
عوامل کاهش و افزایش رزق و روزی از دیدگاه قرآن
محقق:
اعظم نجفی
سال 1390

چکیده
اثر حاضر که برگرفته ای از قرآن عظیم، نهج البلاغه، صحیفه سجادیه و سایر کتب گران بها است به معرفی نزدیگ ترین و آسان ترین راه رسیدن به حضرت حق، دیدگاه دینی به رزق و روزی و عوامل کاهش و افزایش آن از لحاظ مادی و معنوی با هدف شناخت و کاربرد آن در زندگی فردی و اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است تا راه گشای زندگی سالم برای مردم باشد. از جمله عوامل افزایش روزی: انفاق، توکل، شکر نعمت… ، عوامل کاهش روزی: اسراف، احتکار، گناه، ظلم و ستم… می باشد.
واژگان کلیدی: رزق، روزی، معنوی، مادی، انفاق، توكل، استغفار
مفاهیم
رزق: روزی، قوت روزانه، جمع ارزاق.
روزی: خوراک روزانه، رزق، روزیانه.

رزق از لحاظ اصطلاحی همان روزی است، روزی دهنده خداست و خداوند برای هر کس که بخواهد درهای روزی را می گشاید. چرا که او به بندگانش آگاه و داناست. حکمت قبض و بسط روزی از جانب خدا در آیات آمده است.>

معنوی: ج معنوی، متضاد مادیات، روزینه، توشه، نصیب، قسمت، حظ.
مادی: منسوب به ماده←ماده، آنچه که مربوط به پول و اقتصاد است:« مسایل مادی»، «دنیای مادی»، متضاد: معنوی، ج مادیات، پول پرست: ماده پرست
اقسام روزی از لحاظ اصطلاحی: رزق مادی←عبارت است از کلیه چیزهای مادی است که آدمی از آن بهره مند می گردد. مثل خوراک و پوشاک. رزق معنوی←عبارت است از کلیه چیزهایی که غیر مادی است مثل انواع علوم حاصل برای شخص، مکاشفات واردات.
انفاق: نفقه دادن، نفقه کردن، خرج کردن، هزینه کردن، ج انفاقات.
انفاق مصدر باب افعال از ریشه نفقه است، به معنی پرداختن بخشی از آن چه خدا به انسان روزی داده است در راه خدا چه به عنوان زکات که واجب است و چه به عنوان صدقه که مستحب است، زیرا در آیات قرآن کریم انفاق، به معنی زکات نیز به کار رفته است.
توکل: کار باز گذاشتن، کار به کسی افکندن، به دیگری اعتماد کردن، کار خود را به خدا حواله کردن، به امید خدا بودن، سپردگی، ج توکلات.
توکل در اصطلاح قرآن و اخلاق به معنی اعتماد کردن و تفویض امور خود به خداوند متعال است. توکل به دو معنی ولایت پذیری و اعتماد کردن به دیگری به کار رفته است. برخی توکل را به معنی تسلیم یا اظهار عجز کردن و اعتماد نمودن به غیر دانسته اند، از مشتقات توکل است.
استغفار: آمرزش خواستن، طلب مغفرت کردن، توبه کردن، استغفرالله گفتن، پوزش
اصطلاحی قرآنی است به معنی «طلب آمرزش از گناهان». استغفار از لوازم ایمان و از آداب مؤکد در دین است.
از جمله اموری که نظام دقیقی برآن حاکم است، همین مسأله روزی است که در آیات مورد بحث اشارات واضحی به آن شده است. درست است که تلاش و کوشش شرط بهره گیری از مواهب زندگی است وتنبلی و سستی مایه محرومیت و درماندگی می باشد. ولی این هم اشتباه است که گمان کنیم با حرص و ولع و کارهای بی رویه روزی انسان افزون می شود و با عفت و متانت و خویشتن داری روزی کم می شود.
در احادیث اسلامی تعبیرات جالبی در این زمینه دیده می شود. در حدیثی از حضرت رسول (ص) می خوانیم:« إن الرزق لا یجروه حرص حریص و لا یصرفه کره کاره: روزی از سوی خداوند مقدر شده، نه حرص حریص آن را جلب می کند و نه اکراه افراد آن را وضع می کند.»
در حدیث دیگر امام صادق(ع) در پاسخ کسی که تقاضای موعظه کرده بود، فرمود:« و ان کان الرزق مقسوما فالحرص لماذا؟…: هرگاه رزق قسمت شده است، حرص برای چیست؟»
هدف از این بیانات این نیست که جلو تلاش را بگیرد، بلکه افراد حریص را با توجه به مقدر بودن رزق، از حرصشان باز می دارد. این نکته نیز قابل توجه است که در احادیث اسلامی، امور زیادی به عنوان وسیله جلب روزی یا موانع آن معرفی شده که هر یک به نوبه خود سازنده است.
در حدیثی از امام صادق(ع) می خوانیم:« و الذی بعث جدی(ص): بالحق نبیا ان الله تبارک لیرزق العبد علی قدر المروه و ان المعونه لتنزل علی قدر شده البلاء: سوگند به کسی که جدم را به حق به نبوت مبعوث کرده است، خداوند متعال انسان را به قدر مروت و شخصیتش روزی می دهد و کمک پروردگار، متناسب با شدت بلا و حادثه است»

عوامل افزایش روزی از دیدگاه آیات و روایات
1-ترک آزار مردم و جار و جنجال
در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است :« کف الأذی و قله الصخب یزیدان فی الرزق: ترک آزار مردم و جار و جنجال روزی را افزایش می دهد»
2-انفاق
از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است که:« التوحید نصف الدین و استنزل الرزق بالصدقه: توحید نیمی از دین است و روزی را از طریق انفاق در راه خدا بر خود نازل کن»
خداوند در قرآن کریم می فرماید:« قل ان ربی یبسط الرزق لمن یشاء فی عباده و یقدر له و ما انفقتم من شیء فهو یخلفه و هو خیر الرازقین»
« بگو خدای من هرکه از بندگان خود را خواهد وسیع روزی می گرداند و شما هرچه( در راه رضای حق) انفاق کنید به شما عوض می بخشد و او بهترین روزی دهندگان است»
3-دوری از کسالت و تنبلی
امام موسی کاظم(ع) در نصیحت به فرزند خویش می فرماید:« و علیک بالجد…و ایاک و الفجر و الکسل فانها یمعنانک خطک من الدنیا و الاخره: ای فرزندم بر تو باد کوشش و تلاش …و بر حذر باش از دلتنگی و کسالت و تنبلی؛ زیرا دلتنگی و تنبلی تو را از بهره بردن از دنیا و آخرت باز می دارد»
4-توکل( به خدای روزی رسان)
خداوند می فرماید:« و ما من دابه فی الارض الا علی الله رزقها و یعلم مستقرها و مستودعها کل فی کتاب مبین : و هیچ جنبنده در زمین نیست جز آن که روزیش بر خداست و خدا قرارگاه( منزل دائمی) و آرامش گاه (جای موقت) او را می داند و همه احوال خلق در دفتر علم ازلی خدا ثبت است.»
هم چنین می فرماید:« و کاین من دابه لا تحمل رزقها الله یرزقها و ایاکم و هو السمیع العلیم : و( در کار رزق به خدا توکل کنید نه بر سعی خود که) چه بسیار حیوانات که خود بار روزی خود نکشند، خدا ( بدون هیچ کوششی) به آن ها و هم به شما روزی می رساند و او شنوا(ی دعای محتاجان) و دانا( به احوال بندگان ) است»
امام باقر(ع) می فرماید:« من کسی را که دهان خود را به سوی آسمان باز می کند و می گوید خدایا مرا روزی بده، در حالی که برای به دست آوردن روزی تلاش نمی کند دشمن می دارم»
5-شکر نعمت
خداوند می فرماید:«و إذ تأذن ربکم لئن شکرتم لازیدنکم و لئن کفرتم ان عذابی لشدید : و (باز به خاطر آورید) وقتی که خدا اعلام فرمود که شما بندگان اگر شکر نعمت به جای آورید بر نعمت شما می افزایم و اگر کفران کنید عذاب من بسیار سخت است»
هم چنین می فرماید:« قال الذی عنده علم من الکتاب انا آتیک به قبل ان یرتد الیک طرفک فلما رآه مستقرا عنده قال هذا من فضل ربی لیبلونی أأشکر أم أکفر و من شکر فانما یشکر لنفسه و من کفر فان ربی غنی کریم : آن کس که به علمی از کتاب الهی دانا بود(یعنی آصف بن برخیا یا خضر که دارای اسم اعظم و علم غیب بود) گفت که من پیش از آن که چشم بر هم زنی تخت را بدین جا آرم( و همان دم حاضر نمود)، چون سلیمان سریر را نزد خود مشاهده کرد گفت: این توانایی از فضل خدای من است تا مرا بیازماید که( نعمتش را) شکر می گویم یا کفران می کنم و هر که شکر کند، شکر به نفع خویش کرده و هر که کفران کند همانا خدا( از شکر خلق) بی نیاز و( برکافر هم به لطف عمیم) کریم است»
باز در جای دیگر می فرماید:« و لقد آتینا لقمان الحکمه ان اشکر لله و من یشکر فانما یشکر لنفسه و من کفر فان الله غنی حمید : و ما بر لقمان مقام( علم و) حکمت عطا کردیم و( فرمودیم) که (بر این نعمت بزرگ) خدا را شکر کن و هر کس شکر حق گوید به نفع خود اوست و هر که ناسپاسی و کفران کند خدا ( از شکر و سپاس خلق) بی نیاز و( به ذات خود) ستوده صفات است»
6-نیکی به پدر و مادر
قرآن کریم می فرماید:« و إذ أخذنا میثاق بنی اسرائیل لا تعبدون الا الله و بالوالدین احسانا و ذی القربی و الیتامی و المساکین و قولوا للناس حسنا و أقیموا الصلاه و آتو الزکاه ثم تولیتم إلا قلیلا منکم و أنتم معرضون : و(یاد آرید) هنگامی که از بنی اسرائیل عهد گرفتیم که جز خدای را نپرستید و نیکی کنید درباره پدر و مادر و خویشان و یتیمان و فقیران و به زبان خوش با مردم تکلم کنید و نماز به پای دارید و زکات مال خود را بدهید، پس شما عهد شکسته و روی گردانیدید جز چند نفری و شمائید که از حکم خدا برگشتید»
پیامبر (ص) می فرماید:« هر کس دوست دارد عمرش و روزی اش فراوان باشد به پدر و مادرش احسان کند» ، « نیکی به پدر و مادر مرگ سوء را رفع می کند و بر عمر انسان می افزاید.»
7-درست کاری
گناه روزی حلال را کم می کند و درست کاری و تقوا باعث می شود خداوند روزی حلال را نصیب انسان کند.
قرآن کریم رابطه درست کاری و روزی را چنین بیان می کند:« و یرزقه من حیث لا یحتسب و من یتوکل علی الله فهو حسبه إن الله بالغ امره قد جعل الله لکل شیء قدرا : (خداوند در آیه 2این سوره، خوش رفتاری مردان در برابر همسرانشان که طلاق داده اند را خواستار می شود) از جایی که گمان نبرد به او روزی عطا کند و هر که بر خدا توکل کند خدا او را کفایت خواهد کرد که خدا امرش را نافذ و روان می سازد و بر هر چیز قدر و اندازه ای مقرر داشته است (و به هیچ تدبیری سر از تقدیرش نتوان پیچید)»
جوانی نیازمند خدمت امام صادق(ع) رسید و از تنگ دستی خویش شکایت کرد؛ امام فرمود:« طب نفسا فان الله یسهل الأمر: درست کار باش، خداوند روزی تو را می رساند و زندگی را بر تو آسان می کند»
8-استغفار
آیات الهی و سخنان پیشوایان دین، پیوندی روشن میان مسائل مادی و معنوی برقرار می سازد و استغفار از گناه و بازگشت به سوی خدا را مایه آبادانی، طراوت و سرسبزی و وسعت روزی بر می شمارد؛ این حقیقت را در بسیاری از آیات و روایات می توان دید، از جمله آن پیامبر بزرگ اسلام به فرمان خدا به امت خویش می فرماید:« فقلت استغفروا ربکم إنه کان غفارا. یرسل السماء علیکم مدرارا. و یمددکم باموال و بنین و یجعل لکم جنات و یجعل لکم انهارا : باز گفتم به درگاه خدای خود توبه کنید و آمرزش طلبید که او بسیار خدای آمرزنده ای است. تا باران آسمان بر شما فراوان نازل کند. و شما را به مال بسیار و پسران متعدد مدد فرماید و باغ های خرم و نهرهای جاری به شما عطا کند.»
ربیع بن صبیع می گوید: نزد حسن بن علی بودم، مردی از در وارد شد و از خشکسالی آبادی اش شکایت کرد. امام فرمود:« استغفار کن»، دیگری آمد از فقر شکایت کرد. به نیز فرمود:« استغفار کن» سومی آمد و گفت دعا کنید خداوند پسری به من بدهد. به او نیز فرمود:« استغفار کن» ربیع می گوید تعجب کردم. به ایشان گفتم: هر کس نزد شما می آید، مشکلی دارد و تقاضای نعمتی می کند به او دستور استغفار می دهید. فرمود:« آن چه را گفتم از پیش خود نگفتم. این مطلب را از کلام خداوند که از زبان پیامبرش نوح حکایت می کند، استفاده کردم. سپس آیاتی را که ذکرشد قرائت فرمودند:« و نادی نوح ربه فقال رب انا ابنی من اهلی و ان وعدک الحق و انت احکم الحاکمین»
9-قرائت قرآن
امیرالمؤمنین می فرماید:« خانه ای که در آن قرآن تلاوت می شود و یاد خدا گردد برکتش زیاد می شود»
برخی روایات بر قرائت و بعضی سوره ها و آیات مثل سوره واقعه، قدر، توحید، لیل، یس، شمس برای افزایش رزق آمده است.
رفتارهای گشایش روزی
کتمان فقر، دعا برای دیگران، تکرار جملات اذان، تمیز کردن ظرف غذا، دست کشیدن از کار هنگام شنیدن اذان، مواسات با برادران دینی، تعقیبات نماز، گفتار نیکو، تدبیر نیکو، ازدواج کردن، همسایه خوب بودن، با وضو بودن، شستن دست ها برای خوردن غذا، بی نیازی از دیگران، شستن ظروف، جارو کردن منزل، ترک قسم، دروغ، میهمان نوازی، انگشتر عقیق، مسواک زدن، پرداختن زکات، امانت داری،…
عوامل کاهش روزی از دیدگاه آیات و روایات
1-گناه
محمد بن مسلم می گوید: شنیدم امام صادق(ع) می فرمود:« به راستی گناه، بنده را از روزی محروم می کند»
« إن العبد لیذنب الذنب فیزوی عنه الرزق: بنده مرتکب گناه می شود روزی وی از او زده می شود»
گناه آن قدر در روزی انسان تأثیر گذار است که نیت و قصد گناه نیز روزی آن را کاهش می دهد.
2-ناسپاسی در مقابل نعمت ها
قرآن در مورد کفران نعمت الهی می فرماید:« و ضرب الله مثلا قریه کانت ءامنه مطمئنه یأتیها رزقها رغدا من کل مکان فکفرت بانعم الله فاذاقها الله لباس الجوع و الخوف بما کانوا یصنعون»
شکر نعمت نعمتت افزون کند کفر نعمت از کفت بیرون کند
3-اسراف
یعنی خارج شدن از مسیر طبیعی، هنگامی که نعمت ها را در مسیر آن به کار گیریم سبب فقر و تنگ دستی می شود.
امیر المؤمنین(ع) فرمودند:«اسراف سبب فقر و نیازمندی است و میانه روی باعث بی نیازی می شود»
روا باشد که بگریزی ز اسراف همانا گریز از شعله نار
به این آتش چو سوزد دامن مال شوی بر فقر پر محنت گرفتار
4-احتکار
رسول خدا(ص) می فرماید:« هر کس کالای مسلمانی را احتکار کند خدای متعال او را به جزام مبتلا می گرداند و از جهت مالی ورشکسته می شود»
5-تظاهر به فقر
«کسی که خود را به فقر و تهیدستی می زند فقیر و نیازمند می شود»
6-ظلم و ستم
امیر المؤمنین(ع) می فرماید:« در ظلم کردن همین بس که نعمت ها را از انسان دور می کند، ظلم قلم ها را می لغزاند، ملت ها نابود ساخته و نعمت ها را سلب می کند.»
7-تنبلی و تن پروری
امام علی(ع) می فرماید:« هنگامی که کسالت و ناتوانی با هم پیوند می خورند، نتیجه این پیوند، فقر و تنگ دستی است»
8-تحقیر نعمت ها
امام رضا(ع) می فرماید:« لا تستقلوا قلیل الرزق فتحرموا کثیره : رزق و روزی کم را ناچیز مشمارید، زیرا این کار، شما را از نعمت های فراوان محروم می سازد»
9-نفرین پدر و مادر
امام کاظم(ع) می فرماید:« العقوق یعقب القله و مؤدی الی الذله : عقوق والدین کمی و تنگ دستی را به دنبال دارد و انسان را به ذلت و خواری می کشاند»
10-بی توجهی به نیازمندان
امیر المؤنین(ع) می فرماید:« بی توجهی به نیازمندان توان گری را از بین می برد»
11-حرام خواری
پیامبر(ص) می فرماید:« من کسب مالا فی غیر حله افقره الله : کسی که حرامی را از راه غیر حلال به دست آورد، خداوند او را فقیر و تهی دست می گرداند»
12-اظهار حرص
امیر المؤمنین(ع) می فرماید:« اظهار الحرص یورث الفقر : اظهار کردن حرص باعث فقر و تنگ دستی می شود»
13-نپرداختن قرض از ترس فقر
امام باقر(ع) می فرماید:« کسی که قدرت و توانایی پرداخت بدهکاری خود را دارد اما از ترس فقر از پرداختن بدهی خود امتناع می کند، خدای متعال در همان حال نیز می تواند او را فقیر و نیازمند سازد»
14-ولخرجی
امام علی(ع) می فرماید:« کسی که به تبذیر و ولخرجی افتخار کند، با ورشکستگی خوار و ذلیل می شود»
15-قطع رابطه با خدا
امام صادق(ع) می فرماید:« من لم یسأل الله فی فضله افتقر: کسی که از فضل خدا درخواست نکند فقیر و نیازمند می شود»
16-خیانت
پیامبر(ص) می فرماید:« بازگرداندن امانت، روزی را جلب و خیانت در آن سبب فقر می شود»
17-قطع رابطه با خویشاوندان
امام علی(ع) می فرماید:« اگر خانواده ای فاجر گرد هم آیند و به یاری هم بشتابند خداوند به آنان روزی می دهد ولی اگر خانواده ای با تقوا به خاطر تفرقه و قطع رحم، رابطه خویشاوندی را قطع کنند، خداوند آنان را از روزی محروم می سازد»
رفتارهای کاهش روزی
ترک جهاد، نشستن ظرف ها، جارو کردن خانه در شب، اعمال خلاف عفت، شانه کردن مو در حال ایستاده، نشستن در آستانه در.
روزی از دیدگاه نهج البلاغه
1- «اقسام روزی و پرهیز از حرص زدن» الوان الرزق
و قال (ع): « یابن آدم، الرزق رزقان: رزق تطلبه و رزق یطلبک، فإن لم تأته اتاک فلا تحمل همّ…و لن یغلبک علیه غالب و لن یبطئ عنک ما قد قدر لک»
و درود خدا بر او فرمود:« ای فرزند آدم! رزق و روزی دو گونه است، روزی که تو آن را می جویی و روزی که تو را می جوید که اگر به سراغش نروی به سوی تو می آید. پس اندوه سال خود را به اندوه امروزت منه که برطرف کردن اندوه هر روز از عمر تو را کافی است. اگر سال آینده در شمار عمر تو باشد، همانا خدای بزرگ در هر روز سهم تو را خواهد داد و اگر از شمار عمرت نباشد تو را با اندوه آن، چه کار است؟ که هرگز جوینده ای درگرفتن سهم روزی تو بر تو پیشی نگیرد و چیره شونده ای بر تو، چیره نگردد و آن چه برای تو مقدر گشته بی کم و کاست به تو خواهد رسید»
2- انواع الرزق
و قال(ع):« الرزق رزقان: طالب و مطلوب فمن طلب الدنیا طلبه الموت حتی یخرجه عنها؛ و من طلب الاخره طلبته الدنیا حتی یستوفی رزقه منها»
«روزی بر دو قسم است: آن که تو را می خواهد و آن که تو او را می جویی. کسی که دنیا را خواهد، مرگ نیز او را می طلبد تا از دنیا بیرونش کند و کسی که آخرت خواهد، دنیا او را می طلبد تا روزی او را به تمام پردازد»
3- الصدقه الرزق
و قال(ع) :« استنزلو الرزق بالصدقه»
« روزی را با صدقه دادن فرود آرید»
4- الطریق الی کسب الرزق
و قال(ع):« شارکوا الذی قد اقبل علیه الرزق فإنه اخلق للغنی و أجدر بإقبال الحظ علیه»
راه به دست آوردن روزی:« با آن کس که روزی به او روی آورده شراکت کنید که او توان گری را سزاوارتر و روی آمدن روزگار خوش را شایسته تر است»

اذکار و ادعیه جهت افزایش روزی
1- هر که تا 40 روز سوره های واقعه ، مزمل، لیل، انشراح را روزی یک بار به همین ترتیب به جهت ادای دین و وسعت رزق بخواند مجرب است و بعد از خواندن چهار سوره در هر روز این دعا را بخواند:«یا رازق السائلین، یا راحم المساکین، یا ولی المؤمنین، یا غیاث المستغیثین، یا ارحم الراحمین، صل علی محمد و آل محمد واکفنی بحلالک عن حرامک و بطاعتک عن معصیتک و بفضلک عمن سواک یا له العالمین و صل علی محمد و آله اجمعین»
2- روایت شده هرکه خواهد روزی بر او فراخ گردد و حاجت او روا شود، شنبه یا شب جمعه و یا روز جمعه رو به قبله کند. اول سوره «فاتحه» را بخواند و بعد شروع به خواندن سوره انعام کند تا آیه 124 یعنی«مثل ما اوتی رسل الله»، سپس بلافاصله برخیزد و دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعت 7 مرتبه سوره حمد+ 7 مرتبه آیه الکرسی+ 7 مرتبه کوثر بخواند و بعد سر به سجده نهاده و 70 بار« لا اله الا الله» بگوید. آن گاه حاجت خود را بخواهد که انشاءالله به قدرت خداوند بر آورده شود.
3- برای امر معیشت و وسعت در مال و منال و پر رزق بودن «من حیث لا یحتسب» به طوری که عقول و افکار از کیفیت آن عاجز باشند، مداومت به این 4 سوره(الذاریات، طلاق، مزمل، الم نشرح) به طور مستمر در هر روز مجرب است و اگر یک روز فوت شود، شب قضا نماید این عمل تجربه شده است و از مجربات می باشد.
4- هر روز 350 مرتبه این آیه(ال عمران/73) را بخواند که از مجربات است:« قل إن الفضل بیدالله یؤتیه من یشاء و الله واسع علیم»
5- مدت 40 روز بعد از نماز صبح و هر روز 50 مرتبه بدون تکلم و رو به قبله و با وضو این ذکر را بگوید و در روز اول دو رکعت نماز حاجت بخواند و 100 مرتبه صلوات بفرستد و حاجت را قصد کند و اگر در اول شروع، ماه زاویه النور باشد بهتر و اکمل است و آن ختم آیه شریفه114 از سوره مائده است:« ربنا أنزل علینا مائده من السماء تکون لنا عیدا لأولنا و آخرنا و آیه منک و ارزقنا و أنت خیر الرازقین»
6- روایت شده است هر کس در وقت صبح قبل از تکلم، 3بار آیه ذیل را بخواند، روزی او از جایی که گمان نبرد برسد:« بسم الله الرحمن الرحیم ربنا أنزل علینا مائده من السماء تکون … »
7-منقول است که هر کس پیش از صبح برخیزد و عنبر بخورد و هزار و یک بار این آیه را بخواند:« إن الله هو الرزاق ذوالقوه المتین» و تا یک هفته به این صورت عمل کند، مقصودش به عمل می آید، مخصوصا اگر خواسته او وسعت رزق و تحصیل مال حلال باشد.
8-لا اله الا الله، سبحان الله، لا حول و لا قوه الا بالله، صلوات موجب افزایش روزی است.
9-هر کس «سبحان الله الملک الحیُّ الذی لا یموت» را هزار مرتبه بگوید، موجب وسعت رزق خواهد شد.
10-هر کس به شدت یا نکبت یا تنگی روزی گرفتار شده باشد، اگر هزار مرتبه بگوید:« استغفرالله ربی و أتوب إلیه» رفع شود، مجرب است.
11-مرحوم ابن طاووس در مهج الدعوات به نقل از رسول خدا(ص) آورده است که آن حضرت فرمودند:« هر کس گرفتار شدت و یا نکبت و یا تنگی معاش گردیده باشد، اگر 30 هزار مرتبه بگوید:« استغفرالله الذی وأتوب إلیه»، خدای تعالی سریعا برای او فرج فرماید.
12- امام باقر(ع) می فرمایند:« اگر کسی در سجده نماز فریضه بگوید:« یا خیر المسئولین و یا خیر المعطین أُرزقنی و ارزق عیالی من فضلک فإنک ذو الفضل العظیم» خداوند روزی او را زیاد می کند»
13- اگر برای کسی مشکلی پیش آید یا روزی او تنگ شود، دو رکعت نماز بخواند، به این صورت: در رکعت اول بعد از حمد، سوره اخلاص و «إنا فتحنا» تا«و نصرا عزیزا» را بخواند و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره اخلاص و«ألم نشرح» و باقیمانده «إنا فتحنا» را تا آخر بخواند، البته درهای روزی به روی او گشوده می شود. انشاءالله
14- هر کس در روز دو شنبه در ساعت اول روز، بعد از نماز صبح، 129 مرتبه « یا لطیف» بگوید مال کثیر یابد.
15- هر کس در روز شنبه در ساعت اول روز، 1060 مرتبه « یا غنی» بگوید، غنی گردد و روزیش افزون می گردد.
نماز ها و زیارات بسیاری من جمله زیارت عاشورا، زیارت امام صادق(ع) در مدینه، انجام حج عمره روزی را افزایش می دهد.
رزق حرام در روایات
امام صادق(ع) در جمله ای به یکی از یاران می فرماید:« دوستان ما دو قسمند. قسمی که تا یقین نکنند که غذایی حرام است از آن تغذیه می کنند و قسمی که تا یقین نکنند حلال است از آن تغذیه نمی کنند؛ قسم اول، «ابرار بهشتی» و قسم دوم از « اولیاء و مقربان» هستند»
یک لقمه از حرام ممکن است شقاوت دنیا و آخرت را به بار آورد.
این قضیه مثال صریحی از تأثیر لقمه حرام است. وقتی از شیخ بزرکوار( عارف کامل فضل الله نوری) می پرسند شما که از مدافعان حریم اهل بیت عصمت و طهارتید، شما که از مدافعان دین مبین اسلام هستید، پس چرا فرزند شما از مخالفان شما و دین و مذهب تشیع است؟ فرزندی که اقدام به دستگیری پدر و به دار آویختن او کرد و پای دار پدر کف زد و رقصید.
جواب داد:« در دوران طفولیت او، مادرش بیمار شد و نتوانست به او شیر بدهد، لاجرم دایه ای برای او گرفتند و او را شیر می داد. بعدها فهمیدم که آن دایه ناصبی بوده و از دشمنان حضرت علی(ع). همان موقع ترسیدم و انتظار چنین روزهایی را می کشیدم.
ابن ملجم مرادی، قاتل ملعون حضرت علی(ع) هم شیر از یهودی ضد دین خورد و آن چنان قساوتی یافت که اشقی الاشقیاء شد
حضرت صادق(ع) می فرماید:« من سره أن یستجاب دعاؤه فلیطیب کسبه: هر کس دوست دارد دعایش مستجاب شود، باید درآمد خویش را پاک و پاکیزه گرداند»، « ترک لقمه حرام أحب الی الله تعالی من صلاه ألفی رکعه تطوعا : رها کردن لقمه ی حرام نزد خداوند، محبوب تر از دو هزار رکعت نماز مستحبی است»

روزی معنوی
هنگامی که سخن از روزی به میان می آید، ذهن انسان نباید تنها به دنبال خوردنی ها، نوشیدنی ها، پوشیدنی ها و دیگر چیزهای ضروری جسمانی باشد؛ چرا که حقیقت انسان، روح و جان اوست و جسم، تنها ابزاری برای رسیدن به کمالات معنوی است. پس چنان که جسم آدمی برای بقا و قوام خود، نیاز به خوراک و غذا دارد، روح او نیز برای استمرار و ارتقای حیات طیبه ی معنوی خود، حتی بعد از دنیا به روزی معنوی نیاز دارد؛ از این رو حق تعالی درباره شهیدان فی سبیل الله فرموده است:« و لا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله أمواتا بل إحیاء عند ربهم یرزقون : کسانی را که در راه حق شهید شده اند، مرده نپندارید بلکه زنده اند و نزد حق روزی می خورند»
پس روزی، محدود به روزی مادی نیست، بلکه کمالات معنوی نیز روزی و خوراک انسان ونیاز ضروری او برای استمرار زندگی معنوی در دنیا و آخرت است و چون انسان، مشتمل بر ماده و روح است، هنگامی که از خداوند متعال، درخواست گشایش در روزی می کند، باید گشایشی در روزی مادی و معنوی را به طور جمعی مورد توجه قرار دهد.
چنان چه امام سجاد(ع) در این فراز از دعا که در مقام درخواست گشایش در روزی است، به گونه ای ویژه از روزی اشاره نمی کند، بلکه به طور کلی می فرماید:« وأوسع علیّ فی رزقک» تا همه مراتب روزی را شامل شود. روشن است که روزی هر مرتبه ای از مراتب وجودی انسان، مناسب همان مرتبه است. روزی جسم آدمی، خوردنی ها، نوشیدنی ها و دیگر نیازهای دنیایی و ناسوتی است و روزی و خوراک روح و دل انسان، یاد خدا، قرب و وصول به کمالات الهی و معنوی است.
الف) بی پایان بودن روزی معنوی
نکته ی قابل دقت دیگر این است که انسان در خواهش روزی معنوی هیچ محدودیتی ندارد؛ زیرا ظرف وجود انسان از جهت روح و باطن مجرد است ومی تواند به طور بی پایان ارتقا و سیر معنوی داشته باشد؛ پس روزی معنوی او نیز می تواند نامحدود باشد و تا آن جا پیش رود که روزی معنوی او رسیدن به مقام «أو أدنی» باشد و حق درباره او بگوید:« آن گاه نزدیک آمد، پس نزدیک تر شد؛ به قدر دو کمان یا نزدیک تر از آن، پس خدا به وی فرمود آن چه را که وحی نمود»
ب) رزق و حکمت الهی
بر اساس آن چه ذکر شد، در روزی مادی و جسمانی گاهی از خداوند تبارک و تعالی درخواست فزونی و زیاده طلبی در روزی داریم. مانند این که می گوییم: خدایا، دارایی زیادی به ما ارزانی دار. در حالی که چنین دعایی پسندیده و خوب نیست، چرا که اگر سزاوار آن نباشی، روزی تو نیست، بلکه باعث وزر و وبال تو می شود و آن چه انسان سزاوارش می باشد رزق اوست. از این رو گاه، فرزند، دارایی و حتی دانش و خردی که حلم و ایمان به همراه نداشته باشد، باعث گرفتاری است. چنان که حق تعالی می فرماید:« بدانید که دارایی و فرزندانتان، اسباب فتنه و گرفتاری شماست و در حقیقت، پاداش عظیم و بزرگ نزد خداست. فزونی و فزون خواهی، همه جا کمال نیست، زیرا در موارد بسیاری وبال آور است و باعث شکست می شود»

ج ) رزق دعایی
« وفّر ملکتی بالبرکه فیه: و به داراییم برکت و فراوانی قرار بده»
از روایات می فهمیم که بخشی از رزق، رزق دعایی است، یعنی رزق را با دعا کردن می توان زیادتر کرد و از خداوند روزی بیشتری خواست؛ گرچه ممکن است کسی به جایی برسد که به این اندازه هم بسنده نکند و رزق خود و دیگران را نیز از خدا بخواهد. هم چنان که حضرت در فراز بعدی به آن اشاره می فرماید.
د ) شیوه استفاده از دارایی
«و أصب بی سبیل الهدایه للبر فیما أنفق منه: خدایا، راه مصرف آن چه از روزی انفاق می کنم، در راه سبیل الهدایه قرار بده تا انفاقاتم در محضر تو و در جهت کمک رسانی و خدمت به بندگانت و نیز در راه درست که تو بدان هدایت و اشارت می کنی، به مصرف برسد»
در دریافت معنای این فراز به چند نکته باید توجه شود:
1- سالک حق ندارد مالش را در هر راهی به مصرف برساند چرا که در این صورت مالش ر ضایع کرده است.
2- کسانی کسبی را پیشه کرده اند تا چیزی برای خود به دست آورند، بخشیدن برای آن ها مشکل است، حتی برایشان مشکل است که خود بخورند.
3- کسانی که انفاق می کنند تا عنوانی پیدا کنند، راه به جایی نمی برند، اگر کسی قبل حضرت سلیمان(ع) رزق و روزی و مکنت را می خواهد تنها برای خود نمی خواهد بلکه برای انفاق و رسیدگی و هدایت دیگران نیز می خواهند، نه برای خوش گذرانی و به دست آوردن جایگاه، عنوان اجتماعی و امیال نفسانی خویش. او انسانی واصل و رسیده به حق است که به بالاترین قله های کمال و کرامت های اخلاقی راه یافته است و هرگز از جایگاه های مالی خود به گونه ی ابزاری و نادرست که خلاف رضایت حق است استفاده نمی کند.
اگر رزقی که خداوند در اختیار انسان قرار داده است، در راه الهی و در جای خود مصرف و انفاق نشود، هرگز« سبیل الهدایه للبرّ» بر آن صدق نمی کند. زیرا از سبیل الهدایه للبرّ که راه عدالت و الگوی درست مصرف انفاق است بیرون رفته و در حق خود و جامعه ستم نموده است. انسان می تواند از راه روزی و انفاق آن خوش بخت شود یا بدبختی پیدا کند. در روزهای معنوی و باطنی این گونه است، انسان باید از خدا بخواهد روزی های ملکوتی و باطنی که به او عطا می شود به اهلش برساند و نسبت به نا اهل دریغ و مضایقه نماید.