معنای لغوی
وقف در لغت به معنای ایستادن یا به حالت ایستاده ماندن و آرام گرفتن است و در اصطلاح فقهی، عقدی است که ثمره آن حبس کردن اصل، و رها کردن منفعت آن است.

به عبارت دیگر؛ «حبس کردن چیزی از طرف مالکش به وجهی از وجوه، به نحوی که فروش آن ممنوع باشد، به ارث منتقل نگردد قابل هبه نباشد، فروخته نشود و به رهن و اجاره و عاریت و از این قبیل داده نشود و صرف کردن آن مال در جهتی که واقف تعیین کرده است»

اقسام وقف
وقف به اعتبار موقوف علیه به عام و خاص تقسیم می شود.

وقف عام، وقفی است که مقصود از آن امور خیریه است و مخصوص دسته و طبقه معینی نیست مانند وقف بر فقرا، وقف بر طلّاب و مدارس و مساجد، و مقابل آن وقف خاص است و آن وقفی است که مخصوص دسته معین و خاصی است، مانند وقف بر اولاد یا افراد و یا طبقه ای خاص از مردم.

طبق مدارک تاریخی نخستین وقف در اسلام توسط پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) انجام شد. آن حضرت در سال سوم هجرت پس از جنگ احد هفت بوستان و مزرعه آباد را به نام “بساتین السبعه” که به ایشان هدیه شده وقف نمودند و تولیت آن را پس از رحلت خود به حضرت فاطمه واگذار کردند. این بوستان ها متعلق به یک یهودی بنام مخیریق بود که در جنگ احد به یاری پیامبر آمده بود
وقف در اسلام
اوقاف که احباس هم نامیده می شود دردوره بعد از ظهور اسلام با توجه به تعالیم نوع دوستانه ای که در این دین الهی آمده است با شکلی گسترده و فراگیر شیوع یافته و اختصاص آن به معابد و پرستشگاه ها نبود بلکه در راه تعلیمات و زدودن فقر نیز به کار گرفته شد و نقش اجتماعی و فرهنگی گسترش یافته ای را در حیات مسلمانان ایفا نمود.

طبق مدارک تاریخی نخستین وقف در اسلام توسط پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) انجام شد. آن حضرت در سال سوم هجرت پس از جنگ احد هفت بوستان و مزرعه آباد را به نام “بساتین السبعه” که به ایشان هدیه شده وقف نمودند و تولیت آن را پس از رحلت خود به حضرت فاطمه واگذار کردند. این بوستان ها متعلق به یک یهودی بنام مخیریق بود که در جنگ احد به یاری پیامبر آمده بود، مخیریق نامی از اغنیای احبار یهود بنی قینقاع اسلام ناورده است که به صف مجاهدان اسلام پیوست و وصیت کرد که اگر کشته شد دارایی اش را در اختیار حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) قراردهند تا به هر خیر که خدایش فرموده و خود خواهد هزینه کند. (فصلنامه وقف میراث جاویدان،ش3،ص45)

بطورکلی در دوران بعد از اسلام نیز هر وقت امنیت و آرامش نسبی پدیدار می شد زمامداران و وزراء و مردم ثروتمند انسان دوست، دست به فعالیت های عام المنفعه می زدند و یا مبادرت به وقف املاک خود می نمودند. (تاریخ اجتماعی ایران،ج3،ص105)

عواید موقوفات معمولاً برای نگهداری مسجد، مدرسه یا بیمارستان به مصرف می رسید، فقط در ادوار متأخر، وقف کردن ملک برای افراد یا خاندان ها افزایش یافت.