سؤال: اگر امر به معروف و نهی از منکر مستلزم بی آبروئی کسی که واجب را ترك کرده و یا فعل حرام را به جا آورده باشد، و موجب کاسته شدن احترام او در برابر مردم گردد، چه حکمی دارد؟
جواب: اگر در امر به معروف و نهی از منکر، شرائط و آداب آن رعایت شود و از حدود آن تجاوز نشود، اشکال ندارد.(اجوبۀ الاستفتاءات، س 1053 )

سؤال: وظیفه جوانان مؤمن در دانشگاههاي مختلط در برابر مفاسدي که در بعضی از آن مکانها مشاهده میکنند، چیست؟
جواب:بر آنان واجب است که ضمن دوري جستن از ابتلا به مفاسد، در صورت تمکّن و تحقق شرائط امر به معروف و نهی از منکر مبادرت به انجام این فریضه کنند.(اجوبۀ الاستفتاءات، س 1087)

سؤال:امر و نهی زنانی که حجاب کامل ندارند، چه حکمی دارد، و در صورتی که انسان هنگام نهی زبانی از تحریک شهوت خود بترسد، چه حکمی دارد؟
جواب:نهی از منکر متوقف بر نگاه با ریبه به زن نامحرم نیست، و بر هر مکلفی واجب است که از حرام اجتناب کند، بخصوص زمانی که مبادرت به انجام فریضه نهی از منکر میکند.(اجوبۀ الاستفتاءات، س 1068)

سؤال:بعضی از برادران براي امر به معروف و نهی از منکر و نصیحت و ارشاد به مکانهائی میروند که ممکن است زنان بی حجاب در آنجا حضور داشته باشند، آیا از آنجا که براي امر به معروف به آنجا رفتهاند، نگاه کردن به زنهاي بی حجاب براي آنان جایز است؟
جواب:نگاهِ اول اگر بدون قصد باشد، اشکال ندارد، ولی نگاه عمدي به غیر از صورت و دست ها تا مچ جایز نیست، هر چند به  قصد امر به معروف باشد.(اجوبۀ الاستفتاءات، س 1086)

اگر بدعتی در اسلام واقع شود، مثل منکراتی که دولتها اجرا میکنند به اسم دین مبین اسلام، واجب است خصوصاً بر علماي اسلام اظهار حق و انکار باطل و اگر سکوت علماي اعلام موجب هتک مقام علم و موجب اسائه ظن به علماي اسلام شود،اظهار حق به هر نحوي که ممکن است واجب است،اگر چه بدانند تأثیر نمیکند. (توضیح المسائل امام خمینی(ره)، مسأله 2793)

سؤال:گاهی مشاهده میکنیم که دانشجوي دانشگاهی و یا کارمندي مرتکب فعل حرام میشود، حتی بعد از تذکرات و راهنمائی هاي مکرر هم از کار خود دست برنمیدارد، بلکه بر انجام کارهاي زشت که باعث ایجاد جو فاسد در دانشگاه است، اصرار می ورزد، نظر شریف جنابعالی درباره اِعمال بعضی از مجازات هاي اداري مؤثر مثل ثبت در پرونده آنها چیست؟
جواب:با مراعات نظام داخلی دانشگاه اشکال ندارد، و بر جوانان عزیز لازم است که مسأله امر به معروف و نهی از منکر را جدي گرفته و شرائط و احکام شرعی آن را به دقت بیاموزند و این اصل را عام و فراگیر نموده و روش هاي اخلاقی و مؤثر را براي تشویق فعل معروف و جلوگیري از ارتکاب محرمات به کار بگیرند، و از استفاده از آن براي اغراض شخصی باید خودداري نمایند و بدانند که این راه بهترین و مؤثرترین روش براي ترویج کار خیر و جلوگیري از شرّ است. خداوند شما را به آنچه رضاي او در آن است، موفق بدارد.(اجوبۀ الاستفتاءات، س 1074)

وظیفه اشخاصی که از تخلفات قانونی مطلع میشوند، نهی از منکر با رعایت شرائط و ضوابط شرعی آن است، و توسل به رشوه و راههاي غیرقانونی براي هر عملی هر چند به منظور جلوگیري از فساد، جایز نیست. البته، با فرض وقوع چنین عملِ خلافِ شرع و قانون در کشوري که نظام اسلامی بر آن حاکم است، وظیفه مردم به مجرد عجز شخصی از امر به معروف و نهی از منکر ساقط نمیشود، بلکه واجب است که به نهادهاي مربوط اطلاع داده و موضوع را پیگیري نمایند. (اجوبۀ الاستفتاءات، س 1083)

اگر شرایط امر به معروف و نهی از منکر وجود نداشته باشد تکلیفی نخواهند داشت، مثلا اگر خوف داشته باشند که در صورت مبادرت به این فریضه، ضرري از طرف مسئولین بالاتر متوجه آنان میشود تکلیف از آنها ساقط می شود. البته این حکم در مواردي است که حکومت اسلامی حاکم نباشد، ولی با وجود حکومت اسلامی که اهتمام به اجراي فریضه ي امر به معروف و نهی از منکر دارد بر کسی که قادر بر این فریضه نیست واجب است که نهادهاي ذیربط را که از طرف حکومت براي این کار اختصاص یافته اند مطلع نمایند و تا کنده شدن ریشه هاي فاسد که فسادآور هم هستند موضوع را پیگیري کند. (اجوبۀ الاستفتاءات، س 108)

در امر به معروف و نهی از منکر شرط نیست که امر و نهی کننده به آنچه امر میکند عمل نماید و از آنچه نهی میکند اجتناب ورزد.یعنی امر و نهی بر شخص گناهکار هم واجب است و او نمیتواند به عذر این که گناه میکند خود را از این وظیفه بزرگ تبرئه سازد. (این که در منابع دینی از افرادي که خود عمل نمیکنند و دیگران را به عمل وامیدارند و یا خود گناه می کنند و دیگران را از گناه باز میدارند مذمت و نکوهش بسیار شده براي این است که چرا خود عمل به وظیفه نکرده اند، نه براي این که چرا امر و نهی کرده اند). (رساله آموزشی،ج 1،ص 332)

مراحل و مراتب امر به معروف و نهی از منکر
رعایت مراحل و مراتب امر به معروف و نهی از منکر واجب است.یعنی تا به مرحله ي پایینتر مقصود حاصل میشود نباید وارد مرحله بالاتر شد.(رساله آموزشی، ج 1، ص 335)

امر و نهی عملی
مرحله سومِ امر به معروف و نهی از منکر، امر و نهی با دست (کنایه از اعمال قدرت و به کار بردن جبر و زور) است. مقصود از امر و نهی عملی این است که مکلف باید با اعمال قدرت و به کار بردن جبر و زور، طرف را از انجام منکر و ترك معروف باز  دارد.(رساله آموزشی، ج 1، ص 336)

ادامه »

مراحل و مراتب امر به معروف و نهی از منکر
رعایت مراحل و مراتب امر به معروف و نهی از منکر واجب است.یعنی تا به مرحله ي پایینتر مقصود حاصل میشود نباید وارد مرحله بالاتر شد.(رساله آموزشی، ج 1، ص 335)

امر و نهی لسانی
مرحله دومِ امر به معروف و نهی از منکر، امر و نهی لسانی (زبانی) یا امر و نهی با زبان است. مقصود از امر و نهی زبانی این است  که مکلف باید با گفتن از طرف بخواهد از منکر دست بردارد و معروف را انجام دهد. (رساله آموزشی، ج 1، ص 336)

ادامه »

مراحل و مراتب امر به معروف و نهی از منکر
رعایت مراحل و مراتب امر به معروف و نهی از منکر واجب است.یعنی تا به مرحلهي پایینتر مقصود حاصل میشود نباید وارد مرحله بالاتر شد.(رساله آموزشی، ج 1، ص 335)
امر و نهی قلبی
مرحله اولِ امر به معروف و نهی از منکر، امر و نهی قلبییا امر و نهی با قلب است. مقصود از امر و نهی قلبی،اظهار رضایتیا کراهت قلبی است یعنی مکلف باید رضایت قلبی خود را نسبت به معروف و تنفر و انزجار درونی خود را نسبت به منکر آشکار سازد و از این راه فردي که معروفی را ترك میکند و یا منکري را به جامیآورد را به انجام معروف و ترك منکر وادار سازد. (رساله آموزشی، ج 1، ص 335)
امر و نهی قلبی (اظهار رضایت و تنفر) درجاتی دارد که تا با پایینترین درجه و سبکترین راه میتوان امر و نهی کرد و به مقصود دست یافت نباید متوسل به درجهي بالاتر شد. این درجات بر حسب شدت و ضعف و بر حسب انواعی که دارند بسیارند. برخی ازآنها عبارتند از: با تبسم و لبخند و روي گشاده برخورد کردن، چشمفرو بستن، خیره شدن، به روي دست زدن، دندان به لب گرفتن، با دست یا سر اشاره کردن، سلام نکردن، روگرداندن، پشت کردن، صحبت را قطع کردن، قهر و ترك معاشرت کردن.(رساله آموزشی، ج 1، ص 335)

شرط چهارمِ امر به معروف ونهی از منکر، نداشتن مفسده است.یعنی باید امر و نهی مفسده نداشته باشد، بدین ترتیب اگر امر و نهی موجب شود به شخص امر و نهی کننده و یا به مسلمان دیگر مفسده اي از قبیل ضرر جانی و یا آبرویی و یا مالی برسد، دراین جا امر و نهی واجب نیست. البته مکلف موظف است ملاحظه اهمیت را بکند.یعنی باید در تمام معروف و منکرها بین مفسده امر و نهی و مفسده ترك امر و نهی مقایسه کند و سپس به آنچه مهمتر است عمل نماید.(اجوبۀ الاستفتاءات، س 1057)

ادامه »

شرط سومِ امر به معروف و نهی از منکر، اصرار بر گناه است.یعنی باید شخص گناهکار براستمرار گناه اصرار و سماجت داشته باشد و چنانچه معلوم شود که وي بدون اینکه امر و نهی شود خود از خطا دست بر میدارد یعنی معروف را به جا میآورد و منکر را  ترك میکند، امر و نهی او واجب نیست. (اجوبۀ الاستفتاءات، س 1057)
پساگر بداند یا گمان کند یا احتمال صحیح بدهد که تکرار نمیکند واجب نیست.(رساله امام خمینی، مسأله 2791)

شرط دومِ امر به معروف و نهی از منکر، احتمال تأثیر است.یعنی امر و نهی کننده باید احتمال بدهد که امر و نهی او اثر و نتیجهاي  ولو در آینده دارد. (اجوبۀ الاستفتاءات، س 1057)
بعضی گفته اند که باید احتمال تأثیر وجود داشته باشد. من میگویم احتمال تأثیر همه جا قطعی است؛ مگر در نزد حکومتهاي قلدر، قدرتمندان و سلاطین. آنهایند که البته حرف حساب به گوششان فرونمی رود و اثر نمیکند؛ اما براي مردم چرا. براي مردم، حرف اثر دارد. ( 1377/02/22جلسه ي پرسش و پاسخ دانشگاه تهران)
اگر بداند که امر به معروفش و یا نهی از منکرش نسبت به طرف که معروف را ترك کرده و یا منکر را مرتکب شده هیچ اثري ندارد، ولی نسبت به شخص دیگري که او نیز انجام داده اثر میگذارد به شرطی که خطاب را متوجه شخص او نکند بلکه متوجه مرتکب اول کند، واجب است به منظور تأثیر در دیگري، شخص مرتکب و یا تارك معروف اول را نهی از منکر ویا امر به معروف کند. (تحریر الوسیله امام خمینی،شرط دوم مسأله 9)
اگر بداند که فلان شخص معین امر و نهیش درطرف مؤثر است نه امر و نهی خودش، واجب است به آن شخص امر کند که او طرف را امر به معروف و نهی از منکر کند، البته در صورتی که بداند که وي با وجود شرائط تکلیف اهمال کرده است.(تحریر الوسیله امام خمینی،شرط دوم مسأله 10)